| №
|
English
|
Chuvash
|
Yakut
|
Tuvan
|
Khakas
|
Standard Altai
|
Tatar
|
Bashkir
|
Balkar
|
Karachay
|
Kumyk
|
Nogai
|
Karakalpak
|
Kazakh
|
Kyrgyz
|
Uzbek
|
Uyghur
|
Turkmen
|
Azerbaijani
|
Turkish
|
Crimean Tatar
|
Karakhanid
|
| 1
|
I
|
эпĕ
|
мин
|
мен
|
мин
|
мен
|
мин
|
мин
|
мен
|
мен
|
мен
|
мен
|
men
|
мен
|
мен
|
men
|
măn
|
men
|
mən
|
ben
|
men
|
مَنْ (men)
|
| 2
|
you
(singular)
|
эсĕ
|
эн
|
сен
|
син
|
сен
|
син
|
һин
|
сен
|
сен
|
сен
|
сен
|
sen
|
сен,
сіз (polite)
|
сен,
сиз (polite)
|
sen
|
săn
|
sen
|
sən
|
sen
|
sen
|
سَنْ (sen)
|
| 3
|
he
|
вăл
|
кини
|
ол
|
ол
|
ол
|
ул
|
ул
|
ол
|
ол
|
ол
|
ол
|
ol
|
ол
|
ал
|
u
|
u
|
ol
|
o
|
o
|
o
|
اُلْ (ol)
|
| 4
|
we
|
эпир
|
биһиги
|
бис
|
пiс
|
бис
|
без
|
беҙ
|
биз
|
биз
|
биз
|
биз
|
biz
|
бiз
|
биз
|
biz
|
biz
|
biz
|
biz
|
biz
|
biz
|
بِزْ (biz)
|
| 5
|
you
(plural)
|
эсир
|
эһиги
|
силер
|
сiрер
|
слер
|
сез
|
һеҙ
|
сиз
|
сиз
|
сиз
|
сиз
|
siz
|
сендер,
сiздер (polite)
|
силер,
сиздер (polite)
|
siz, sizlar, senlar
|
siz,
silăr,
sizlăr,
sănlăr
|
siz
|
siz
|
siz
|
siz
|
سِزْ (siz)
|
| 6
|
they
|
вĕсем
|
кинилэр
|
олар
|
олар
|
олор
|
алар
|
улар
|
ала
|
ала
|
олар
|
олар
|
olar
|
олар
|
алар
|
ular
|
ular
|
olar
|
onlar
|
onlar
|
olar
|
اُلارْ (olar)
|
| 7
|
this
|
ку
|
бу
|
бо
|
пу
|
бу
|
бу
|
был
|
бу
|
бу
|
бу
|
бу
|
bul
|
бұл
|
бул, ушул
берки
|
bu
|
bu,
mavu,
monu
|
bu
|
bu
|
bu
|
bu
|
بُو (bū)
|
| 8
|
that
|
лешĕ, çавă, вăл
|
ол; сол (the very that)
|
ол
|
ол
|
ол
|
теге, шул
|
теге
|
ол
|
ол
|
шо, ол
|
сол, анав, ол
|
sol, ana, ol
|
сол
|
тигил, ошол, тетигил, наркы
|
shu, o'sha
|
u,
ăvu,
shu
|
şu, şol
|
o
|
şu; о
|
şu; о
|
اُلْ (ol)
|
| 9
|
here
|
кунта
|
манна
|
мында, бо черде
|
мында
|
мында
|
монда, биредә, бу җирдә
|
бында
|
мында, блайда
|
мында, былайда
|
мунда, шунда
|
мунда
|
bunda, bul jerde
|
мұнда
|
бул жерде, мында, мына
|
bu yerda, bu yoqda, bu yonda
|
bunda,
bu yărdă,
mayărdă,
mana
|
şu taýda, onda, bäri
|
burada
|
burada, bura, burası
|
mında
|
مُنْدا (mundā)
|
| 10
|
there
|
унта, çавăнта, лере
|
онно
|
ында
|
анда
|
анда
|
тегендә, анда, шул җирдә
|
тегендә
|
анда
|
анда, алайда
|
онда
|
онда
|
onda, sonda, ol jerde, sol jerde
|
онда, анда
|
тиги жакта, тиги жерде, ошол жакта, ал жерде, анда
|
u yerda, u yoqda, u yonda
|
unda,
u yărdă
|
ol ýerde, o taýda
|
orada
|
orada, ora, orası
|
anda
|
اَنْدا (andā)
|
| 11
|
who
|
кам
|
ким
|
кым
|
кем
|
кем
|
кем
|
кем
|
ким
|
ким
|
ким
|
ким
|
kim
|
кім
|
ким
|
kim
|
kim
|
kim
|
kim
|
kim
|
kim
|
كِمْ (kim)
|
| 12
|
what
|
мĕн
|
туох
|
чүү (Khalkha)
|
ниме
|
неме, не
|
нәрсә, ни
|
нимә
|
не
|
не
|
не, не зат
|
не, не зат
|
ne
|
не
|
эмне
|
nima, na
|
nemă
|
näme
|
nə
|
ne
|
ne
|
نا (nē), ناما (nemē), ناكُو (negǖ), قَيُو (qayū)
|
| 13
|
where
|
ăçта
|
ханна
|
кайда
|
хайда
|
кайда
|
кайда
|
ҡайҙа
|
къайда
|
къайда
|
къайда
|
кайда
|
qayda
|
қайда
|
кайда, кана
|
qayerda, qayda
|
nădă,
qăyărdă,
qăyăr
|
nirede
|
harada
|
nerede, hani
|
qayda
|
قَنْدا (qandā), قَيُودا (qayūdā), قَنٖى (qanï̄)
|
| 14
|
when
|
хăçан
|
хаһан
|
кажан
|
хаӌан
|
качан
|
кайчан
|
ҡасан
|
къачан
|
къачан
|
къачан
|
кашан
|
qashan
|
қашан
|
качан
|
qachon
|
qachan,
qanchidă,
năchchidă
|
haçan
|
haçan
|
ne zaman; kaç; kaçta (what time, hour)
|
qaçan
|
قَجانْ (qačan)
|
| 15
|
how
|
мĕнле
|
хайдах
|
кандыг
|
хайди
|
кандый
|
ничек
|
нисек
|
къалай
|
къалай
|
нечик
|
калай
|
qalay
|
қалай, нешік
|
кандай
|
qalay, qanday, nechik
|
qandaq
|
nähili, niçik; häýsy (which)
|
necə, nətər
|
nasıl
|
nasıl
|
نَتَكْ (neteg)
|
| 16
|
not (adjectives)
|
çук
|
суох
|
эвес, чок
|
нимес, чох
|
эмес, joк
|
түгел
|
түгел
|
тюйюлдю
|
тюл, тюйюл
|
тюгюл
|
тувыл
|
emes
|
емес
|
эмес
|
emas, yo'q
|
yoq, ămăs
|
däl
|
deyil
|
değil, yok (no!, not!)
|
degil
|
يُوقْ (yōq), اَرْماسْ (ermēs)
|
| 17
|
all
|
пĕтĕм, пур, пурте
|
бары, бүтүн
|
бүгү, хамык, шупту, дөгере
|
прай, тикci, тооза
|
кöндӱрe, ончо, ӱзе,бары
|
бөтен, бары, һәммә
|
бөтә
|
битеу
|
бары, бютеу
|
бары, бютюн
|
баьри, савлай
|
barlıq, pu'tkil, pu'tin
|
бәрi, бүкiл
|
баары, бардык, бүткүл (the whole)
|
barcha, hamma, butun, bari, borliq
|
hămmă {Pers.}, barchă, pütün, barliq
|
bary, hemme, ähli, her
|
bütün, hamısı
|
tüm; bütün; hep (Pers.)
|
bütün, ep, episi
|
قَمُغْ (qamuɣ), بَرْجا (barčā)
|
| 18
|
many
|
нумай
|
элбэх, үгүс
|
хөй; көвей (noun, rare)
|
кöп
|
кöп
|
күп
|
күп
|
кёп
|
кёб
|
кёп
|
коьп
|
ko'p
|
көп
|
көп
|
koʻp
|
köp
|
köp
|
çox
|
çok
|
çoq
|
كُبْ (köp), اُكُوشْ (üküš)
|
| 19
|
some
|
темиçе
|
хас да, ханнык эрэ; аҕыйах (a few)
|
каш (a few) ; бир каш, шала, кашкыйна
|
нинӌе-де, кöп нимес (a few) ; сала
|
бир канча (a few)
|
берничә
|
бер нисә
|
бир талай, бир ненча
|
бир ненча
|
бир нече
|
бир неше
|
bir neshe
|
бiрнеше
|
бир нече
|
bir necha, bir qancha, ba'zi, ayrim
|
bir qanchă 'a few', azraq (literally "fewer"), băzi {Arab.}
|
birnäçe, berentak
|
bəzi (some of the) ; bir neçə (a few)
|
bazı, (Ar.) kimi; birkaç (a few) , biraz (a little)
|
bazı (some of the) ; bir qaç (a few)
|
|
| 20
|
few
|
сахал
|
аҕыйах
|
эвээш, бичии; ас (almost, a little)
|
ас
|
ас
|
аз
|
аҙ
|
биркесек, бираз, аз
|
аз
|
аз
|
аз
|
az
|
аз
|
аз
|
oz, kam, picha
|
az
|
az
|
az
|
az
|
az
|
اازْ (āz)
|
| 21
|
other
|
урăх
|
атын
|
өске, ыынды; башка (separate)
|
пасха
|
башка
|
башка
|
башҡа
|
башхасы, бирси
|
башха
|
башгъа, оьзге
|
баска
|
basqa, bo'ten
|
басқа
|
башка
|
boshqa, o'zga
|
bashqa, özgă, artuq
|
başga
|
başqa, digər
|
başka, öbür, diğer (Per.)
|
başqa, diger
|
اَذِنْ (aδïn), اَذْرُقْ (aδruq), اُنْكٖى (öŋī)
|
| 22
|
one
|
пӗрре
|
биир
|
бир
|
пир
|
бир
|
бер
|
бер
|
бир
|
бир
|
бир
|
бир
|
bir
|
бiр
|
бир
|
bir
|
bir
|
bir
|
bir
|
bir
|
bir
|
بٖيرْ (bīr)
|
| 23
|
two
|
иккĕ
|
икки
|
ийи
|
iкi
|
эки
|
ике
|
ике
|
эки
|
эки
|
эки
|
эки
|
eki
|
екi
|
эки
|
ikki
|
ikki
|
ikki
|
iki
|
iki
|
eki
|
اِكّٖى (ikkī)
|
| 24
|
three
|
виççĕ
|
үс
|
үш
|
ӱс
|
ӱч
|
өч
|
өс
|
юч
|
юч
|
уьч
|
уьш
|
u'sh
|
үш
|
үч
|
uch
|
üch
|
üç
|
üç
|
üç
|
üç
|
اُجْ (üč)
|
| 25
|
four
|
тăваттă
|
түөрт
|
дөрт
|
тöрт
|
тöрт
|
дүрт
|
дүрт
|
терт
|
тёрт
|
дёрт
|
доьрт
|
to'rt
|
төрт
|
төрт
|
toʻrt
|
tört
|
dört
|
dörd
|
dört
|
dört
|
تُورْتْ (tȫrt)
|
| 26
|
five
|
пиллĕк
|
биэс
|
беш
|
пис
|
беш
|
биш
|
биш
|
беш
|
беш
|
беш
|
бес
|
bes
|
бес
|
беш
|
besh
|
băsh
|
bäş, kelle
|
beş
|
beş
|
beş
|
بٖيشْ (bḗš)
|
| 27
|
big
|
пысăк, мăн
|
улахан
|
улуг
|
улуг
|
јаан
|
зур
|
ҙур, бөйөк, эре, дәү, оло, оҙон, өлкән
|
уллу, деменгили
|
уллу, тамада
|
уллу
|
уьйкен
|
u'lken
|
үлкен
|
чоң
|
katta, buyuk, ulkan
|
chong 'older', yoghan, büyük, zor {Pers.} "force(ful)"
|
uly (older) ; çişik
|
böyük
|
büyük, ulu (great, grand)
|
büyük
|
بَدُكْ (bedük), اُلُغْ (uluɣ)
|
| 28
|
long
|
вăрăм
|
уһун
|
узун
|
узун
|
узун
|
озын
|
оҙон
|
узун, узакъ
|
узун
|
узун
|
узын
|
uzın
|
ұзын
|
узун
|
uzun
|
uzun
|
uzyn
|
uzun
|
uzun
|
uzun
|
اُزُنْ (uzun)
|
| 29
|
wide
|
сарлака, анлă
|
киэҥ, кэтит
|
делгем, калбак; алгыг (clothes)
|
чалбах, аллығ
|
кэҥ
|
киң
|
киң
|
кенг
|
кенг
|
генг, энли
|
кенъ, энли
|
ken', enli
|
кең
|
кең, кенен
|
keng
|
kăng
|
giňiş, giň
|
geniş
|
geniş, enli
|
keñ, keniş
|
كِنْكْ (keŋ), يَسٖى (yasï̄)
|
| 30
|
thick
|
хулăн
|
халыҥ
|
кылын
|
халын
|
калын, jooн
|
калын
|
ҡалын
|
базыкъ, семиз, къалын
|
къалын
|
къалын
|
калын, юван
|
qalın', juwan
|
қалың
|
калың (of layers or depth)
жоон (of diameter or circumference)
коюу (of concentration or viscosity)
|
qalin, yo'g'on
|
qelin
|
galyň
|
qalın
|
kalın, yoğun (dense)
|
qalın
|
قَلِنْ (qalïn)
|
| 31
|
heavy
|
йывăр
|
ыар, ыарахан
|
аар
|
аар
|
уур
|
авыр
|
ауыр
|
ауур
|
ауур
|
авур
|
авыр
|
awır
|
ауыр
|
оор
|
ogʻir
|
eghir
|
agyr
|
ağır
|
ağır
|
ağır
|
اَغِرْ (aɣïr)
|
| 32
|
small
|
пĕчĕк
|
кыра, куччугуй, кыччыгый
|
биче, бичии
|
кiчиӌек
|
кичинек, кичӱ
|
кечкенә, кече
|
бәләкәй, кесе
|
гитче
|
гитче
|
гиччи
|
кишкей
|
kishkentay, kishkene
|
кіші, кішкене, кішкентай
|
кичинекей, кичине, чакан
|
kichkina, kichik
|
kichik
|
kiçi, kiçijik
|
kiçik; balaca
|
küçük
|
kiçik
|
كِجِكْ (kičig), اُشَقْ (ušaq)
|
| 33
|
short
|
кĕске
|
кылгас
|
чолдак, кыска
|
хысха
|
кыска
|
кыска
|
ҡыҫҡа
|
къысха
|
къысха
|
къысгъа
|
кыска
|
qısqa
|
қысқа
|
кыска
|
qisqa
|
qisqa
|
gysga
|
qısa
|
kısa
|
qısqa
|
قِسْغا (qïsɣā), قِرْتْ (qïrt)
|
| 34
|
narrow
|
ансăр; тăвăр (tight)
|
кыараҕас, синньигэс
|
тар, кызыы
|
нiске (not wide), тaр (tight)
|
тар
|
тар
|
тар
|
тар
|
тар
|
тар
|
тар
|
tar
|
тар
|
тар
|
tor
|
tar
|
dar
|
dar
|
dar
|
tar
|
تارْ (tār)
|
| 35
|
thin
|
çӳхе, çинçе
|
синньигэс; чараас (as clothes)
|
чиңге, чуга
|
чуғаӌах, чуға; niske
|
чичке, jука
|
нечкә, нәзек
|
нәҙек
|
ингчге, жукъа
|
ингичге
|
инче, назик, юкъкъа
|
йинишке, назик
|
jin'ishke, na'zik
|
жiңiшке
|
ичке, жука
|
ingichka, yupqa, nozik
|
inchikă, yupqa
|
inçe
|
nazik, incə
|
ince, yufka
|
ince
|
يِنْجْكا (yinčgē), يُڤْقا (yuvqā)
|
| 36
|
woman
|
хĕрарăм
|
дьахтар
|
херээжен, кадай, херээжен кижи
|
ипчi кiзi
|
ӱй кижи, эмеген (Mong.) ,катын
|
хатын
|
ҡатын
|
тиширыу
|
тиширыу
|
къатын гиши
|
хатын-кыз
|
hayal, qatın
|
әйел, қатын
|
аял (Arabic)
катын
|
ayol, xotin, qiz
|
ayal
|
heleý, aýal
|
qadın
|
kadın
|
qadın
|
اُراغُوتْ (urāɣūt), اِشٖلارْ (išīlēr)
|
| 37
|
man
(adult male)
|
арçын
|
эр киһи
|
эр (кижи)
|
ир кiзi
|
эр кижи
|
ир
|
ир
|
эр киши, эркегирыу
|
эркиши, эркегирыу
|
эркек, эр гиши
|
эр, эркек
|
erkek
|
ер, еркек
|
эркек
|
erkak
|
ăr,
ărkăk
|
erkek (adam)
|
kişi
|
erkek, er, adam (Ar.)
|
|
اَرْ (er)
|
| 38
|
man
(human being)
|
çын, этем
|
киһи
|
кижи
|
кiзi
|
кижи ,адам
|
кеше
|
кеше, әҙәм
|
адам, киши
|
адам
|
адам, гиши
|
аьдем
|
kisi, adam
|
кiсi, адам
|
киши
адам (Arabic)
|
kishi, odam, inson
|
insan, kishi
|
ynsan, adam, kişi
|
insan, adam
|
insan (Ar.), kişi (person, individual)
|
insan, adam, kişi
|
كِشٖى (kišī)
|
| 39
|
child
(a youth)
|
ача
|
оҕо
|
уруг
|
пала, олған
|
бала
|
бала, сабый
|
бала, caбый, бәпес
|
бала, сабий
|
бала, сабий
|
бала
|
бала
|
bala
|
бала
|
бала
|
bola, chaqa
|
bala
|
çaga
|
bala, uşaq, çağa
|
çocuk
|
bala
|
كَنْجْ (kenč)
|
| 40
|
wife
|
арăм
|
ойох, кэргэн
|
кадай, амдыы кижи
|
ипчiзi
|
эмегени, ӱй кижизи,катын,
|
хатын
|
ҡатын
|
къатын, юй бийче
|
къатын
|
къатын
|
хатын, пише
|
hayal, qatın
|
әйел, қатын
|
аял (Arabic)
катын
|
xotin, ayol, rafiqa
|
khotun {Mong.}, ayal "woman", yoldash 'spouse'
|
aýal
|
arvad, əyal
|
karı, avrat, kadın (woman)
|
apay
|
كِسْ (kis)
|
| 41
|
husband
|
упăшка
|
эр
|
эр, ашак
|
ирi
|
öбöгöни, эр кижизи,эр,кӱйӱ
|
ир
|
ир
|
эр
|
эр
|
эр
|
эр, киев, бай
|
ku'yew, er
|
күйеу
|
күйөө, эр
|
er, kuyov
|
yoldash 'spouse', ăr "man"
|
är, adam
|
ər
|
koca, er (man)
|
aqay
|
باكْ (bēg)
|
| 42
|
mother
|
анне
|
ийэ
|
ие, ава
|
иӌе, ине
|
эне
|
ана
|
әсә, инә
|
ана, ання
|
ана
|
ана
|
ана
|
ana, ene
|
ана
|
апа, эне
|
ona, aya, oyi
|
ana
|
eje
|
ana
|
anne, ana
|
ana
|
اَنا (anā), اَبا (ebē)
|
| 43
|
father
|
атте
|
аҕа
|
ада, ача
|
аба; ада
|
ада
|
ата
|
ата
|
ата, аття
|
ата
|
ата
|
ата
|
a'ke, ata
|
әке, ата
|
ата
|
ota, ada
|
dada, ata
|
kaka
|
ata
|
baba, ata (ancestor)
|
ata
|
اَتا (atā)
|
| 44
|
animal
|
чĕр чун, выльăх
|
кыыл, харамай
|
аң-мең, аң (beast)
|
аң (beast)
|
тынду; аҥ (beast)
|
хайван (Pers.), җәнлек
|
йәнлек, хайван, мал
|
хайыуан, жаныуар
|
хайыуан, джаныуар
|
гьайван
|
айван, янувар
|
haywan
|
хайуан, жануар
|
айбан (Arabic)
жаныбар (Persian)
аң (beast)
|
hayvon, jonivor
|
haywan {Pers. < Arab.}, janliq {Pers. plus suffix}
|
haýwan
|
heyvan
|
hayvan (Pers.)
|
ayvan
|
|
| 45
|
fish
|
пулă
|
балык
|
балык
|
палых
|
балык
|
балык
|
балыҡ
|
чабакъ
|
чабакъ
|
балыкъ
|
балык
|
balıq
|
балық
|
балык
|
baliq
|
beliq
|
balyk
|
balıq
|
balık
|
balıq
|
بَلِقْ (balïq)
|
| 46
|
bird
|
кайăк
|
көтөр; чыычаах (birdie)
|
куш
|
хус
|
куш
|
кош
|
ҡош
|
чыпчыкъ
|
чыпчыкъ
|
къуш
|
кус
|
qus
|
құс
|
куш (bird of prey)
чымчык (small bird)
илбээсин (game)
|
qush
|
qush
|
guş
|
quş
|
kuş
|
quş
|
قُشْ (quš)
|
| 47
|
dog
|
йытă
|
ыт
|
ыт
|
адай (Tung.?)
|
ийт
|
эт
|
эт
|
ит
|
ит
|
ит
|
ийт
|
iyt
|
ит
|
ит
|
it, kuchuk, ko'ppak
|
it
|
it; köpek (male); güýük
|
it, köpək
|
köpek, it
|
köpek, it
|
اِتْ (ït)
|
| 48
|
louse
|
пыйтă
|
быт
|
быт
|
пiт
|
бийт
|
бет
|
бет
|
би
|
бит
|
бит
|
бийт
|
biyt
|
бит
|
бит
|
bit
|
pit
|
bit
|
bit
|
bit
|
bit
|
بِتْ (bit)
|
| 49
|
snake
|
çĕлен
|
моҕой (Even.) , эриэн үөн
|
чылан
|
чылан
|
jылан
|
елан
|
йылан
|
жилян
|
джылан
|
йылан
|
йылан
|
jılan
|
жылан
|
жылан
|
ilon
|
yilan
|
ýylan
|
ilan
|
yılan
|
yılan
|
يِلانْ (yïlān)
|
| 50
|
worm
|
ăман, хурт
|
үөн
|
курт, шыйлашкын
|
хурт
|
курт
|
суалчан, чели
|
ҡорт, селәүсен
|
къурт
|
къурт
|
хурт
|
курт
|
qurt
|
құрт
|
курт
|
qurt
|
qurut
|
gurt, gurçuk
|
qurd
|
kurt, solucan
|
qurt
|
قُرْتْ (qurt)
|
| 51
|
tree
|
йывăç
|
мас (Tung.)
|
ыяш
|
ағас
|
агаш
|
агач
|
ағас
|
терек
|
терек
|
терек
|
терек
|
ag'ash
|
ағаш
|
жыгач (wood)
бак (Persian)
дарак (Persian)
|
daraxt; yogʻoch (wood)
|
dărăkh {Pers.}, yaghach 'wood, lumber'
|
bag, agaç
|
ağac
|
ağaç
|
terek
|
يِغَجْ (yïɣač)
|
| 52
|
forest
|
вăрман
|
тыа, ойуур
|
арга, арыг, эзим
|
ағас
|
арка, агаш, ормон
|
урман
|
урман
|
агъач
|
агъач, чегет
|
орман, агъачлыкъ
|
орман
|
tog'ay
|
орман, тоғай
|
токой
|
oʻrmon, toʻqay
|
ormanliq 'forest(ed)',
orman,
janggal
|
tokaý
|
meşə, orman
|
orman
|
orman
|
|
| 53
|
stick
(of wood)
|
патак, туя
|
мас; баалкы (Rus) ; тайах
|
будук, даянгыыш, сып
|
таях
|
табық ,таяк
|
таяк
|
ботаҡ, сыбыҡ
|
таякъ
|
таякъ
|
таякъ
|
таяк
|
tayaq
|
таяқ
|
таяк
|
yogʻoch, tayoq
|
choqmaq, tayaq 'stick, cane', soyla 'twig', chiwiq 'twig'
|
çöp; taýak (stick, cane)
|
çubuq
|
değnek; çubuk, dayak (support)
|
çubuq
|
جِبِقْ (čïbïq)
|
| 54
|
fruit
|
çимĕç
|
фрукт (Rus)
|
чимис
|
фрукт, нимис
|
јилек, јискен,јеммыш
|
җимеш
|
емеш
|
жемиш, кёгет
|
кёгет
|
емиш
|
емис
|
jemis, miywe
|
жемiс
|
жемиш
|
meva
|
mevă {Pers.}, yăl-yemish
|
miwe
|
meyvə
|
yemiş, meyve (Pers.)
|
meyva, yemiş
|
يَمِشْ (yémiš)
|
| 55
|
seed
|
вăрлăх, вăрă
|
туораах, бурдук
|
үрезин
|
ӱрен
|
ӱрен
|
бөртек, орлык
|
орлоҡ
|
урлукъ, бюртюк
|
урлукъ
|
урлукъ
|
урлык
|
tuqım, urıq
|
ұрық, тұқым
|
урук, үрөн
|
urugʻ, tuxum
|
uruq, tuxum (human's seed, sperm)
|
tohum
|
toxum
|
tohum (Pers.), ur (lump, knob, tumor)
|
urluq, tuhum
|
اُرُغْ (uruɣ)
|
| 56
|
leaf
|
çулçă
|
сэбирдэх
|
бүрү
|
пӱр
|
бӱр, бӱри,јалбырак
|
яфрак
|
япраҡ
|
чапракъ
|
чапракъ
|
япыракъ
|
япырак
|
japıraq
|
жапырақ
|
жалбырак
|
yaproq, barg
|
yopurmaq, yapraq
|
ýaprak
|
yarpaq
|
yaprak
|
yaprak
|
يَبُرْغاقْ (yapurɣāq)
|
| 57
|
root
|
тымар
|
силис; төрдө (base)
|
дазыл
|
чилеге; тазыл
|
таммыр
|
тамыр
|
тамыр
|
тамыр
|
тамыр
|
тамур
|
тамыр
|
tamır
|
тамыр
|
тамыр
|
ildiz, tomir
|
yiltiz, tüp(e.g. tüwidin qezip almaq)
|
kök; düýp (base)
|
kök, tüp
|
kök, damar (vein)
|
tamır
|
كُكْ (kök), تُوبْ (tǖp), يِلْدِزْ (yïldïz)
|
| 58
|
bark
(of tree)
|
хупă, хуйăр
|
хатырык
|
чөвүрээ
|
хахпас, хабых
|
чобра,kabïq
|
кабык
|
ҡайыр, ҡабыҡ
|
къабукъ
|
къабукъ
|
къабукъ
|
кабык
|
qabıq
|
қабық
|
кабык
|
qobiq, qobuq
|
qovzaq
|
gabyk
|
qabıq
|
kabuk
|
qabuq
|
قاسْ (qās)
|
| 59
|
flower
|
чечек, çеçке
|
сибэкки; чэчик (rare?)
|
чечек
|
чахаях, порчо
|
чечек
|
чәчәк, гөл
|
сәскә
|
гюл, гокка
|
гюл, гокка
|
чечек
|
шешекей
|
gu'l
|
гүл, шешек
|
гүл (Persian)
|
gul, (chechak)
|
gül {Pers.}, chechăk (esp. blossoms of trees)
|
gül
|
çiçək, gül
|
çiçek
|
çiçek
|
جَجَكْ (čeček)
|
| 60
|
grass
|
курăк
|
от
|
оът
|
от
|
öлöн, от
|
үлән
|
үлән
|
ханс, кырдык, отлау
|
ханс
|
от
|
оьлен
|
sho'p
|
от, шөп
|
чөп, от
|
oʻt, oʻlan
|
ot,
ot-chöp,
chöp
|
ot
|
ot
|
ot
|
ot
|
اُتْ (ot)
|
| 61
|
rope
|
вĕрен, пăяв, çип
|
быа;
|
хендир, чеп, аркан, баг
|
пағ, арғамӌы
|
буу, армакчы
|
бау, аркан, ји,п
|
бау
|
аркъан, жип, бау
|
джиб, джыджым
|
йип, аркъан
|
бав, аркан
|
jip
|
жiп, арқан
|
жип, аркан
|
arqon, ip, bog'
|
arqan, arghamcha
|
tanap, ýüp; urgan (thick)
|
ip
|
ip; urgan (thick)
|
arqan, yip, sıcım
|
يِبْ (yïp), اُرُقْ (uruq)
|
| 62
|
skin
(human)
|
тир
|
тирии
|
кеш, алгы (animal)
|
теер
|
тере
|
тире
|
тире
|
тери
|
тери
|
тери
|
тери
|
teri
|
терi
|
тери
|
teri
|
teră
|
deri (animal); ham (human)
|
dəri
|
deri
|
teri
|
تَرٖى (terī)
|
| 63
|
meat
(as in flesh)
|
аш, какай
|
эт
|
эът
|
ит
|
эт
|
ит
|
ит
|
эт
|
эт
|
эт
|
эт
|
et, go'sh
|
ет
|
эт
|
goʻsht; et
|
gösh {Pers.}, ăt 'flesh'
|
et
|
ət
|
et
|
et
|
اَتْ (et)
|
| 64
|
blood
|
юн
|
хаан
|
хан
|
хан
|
кан
|
кан
|
ҡан
|
къан
|
къан
|
къан
|
кан
|
qan
|
қан
|
кан
|
qon
|
qan
|
gan
|
qan
|
kan
|
qan
|
قانْ (qān)
|
| 65
|
bone
|
шăмă
|
уҥуох
|
сөөк
|
сööк
|
сööк
|
сөяк
|
һөйәк
|
сюйек
|
сюек
|
сюек
|
суьек
|
su'yek
|
сүйек
|
сөөк
|
suyak
|
söngăk, süyăk(Ili dialect)
|
süňk
|
sümük
|
kemik
|
kemik, süyek
|
سُنْكُكْ (süŋük)
|
| 66
|
fat
(noun)
|
çу
|
сыа
|
үс, чаг
|
чағ, симiс, ӱс
|
ӱс, jay ,јуу
|
май
|
май
|
жау
|
джау
|
май, яв
|
май
|
may
|
май
|
май
|
yogʻ, moy
|
yagh, may
|
yağ
|
yağ
|
yağ
|
yağ, may
|
ياغْ (yāɣ), اُزْ (ǖz), جِرْ (čïr)
|
| 67
|
egg
|
çăмарта
|
сымыыт
|
чуурга
|
нымырха
|
jымртка
|
йомырка
|
йомортҡа, күкәй
|
гаккы, жумуртха
|
гаккы
|
йымырткъа
|
юмыртка
|
ma'yek
|
жұмыртқа, тұқым (dialect)
|
жумуртка
|
tuxum, yumurtqa
|
tukhum
|
ýumurtga
|
yumurta
|
yumurta
|
yımırta
|
يُمُرْتْغا (yumurtɣā)
|
| 68
|
horn
|
мăйрака
|
муос
|
мыйыс
|
мӱус
|
мӱӱс
|
мөгез
|
мөгөҙ
|
мюйюз
|
мюйюз
|
мююз
|
муьйиз
|
mu'yiz
|
мүйiз
|
мүйүз
|
шох, (muguz), shox
|
münggüz
|
şah (Pers.)
|
buynuz
|
boynuz
|
müyüz, boynuz
|
مُنْكُزْ (müŋüz)
|
| 69
|
tail
|
хӳре
|
кутурук
|
кудурук
|
хузурух
|
куйрук
|
койрык
|
ҡойроҡ
|
къуйрукъ
|
къуйрукъ
|
къуйрукъ
|
куйрык
|
quyrıq
|
құйрық
|
куйрук
|
dum, (quyruq)
|
quyruq
|
guýruk
|
quyruq
|
kuyruk
|
quyruq
|
قُذْرُقْ (quδruq)
|
| 70
|
feather
(rather not down)
|
тĕк
|
түү, куорсун
|
чүг
|
чӱг
|
jун
|
каурый
|
ҡаурый
|
къанат тюк
|
тюк
|
тюк
|
кушын
|
pa'r
|
жүн, қауырсын
|
жүн
|
jun, tuk, pat
|
păy
|
ýelek
|
tük
|
tüy, yün (wool)
|
tük
|
يُوكْ (yǖg), تُو (tǖ, ’hair’)
|
| 71
|
hair
|
çӳç
|
баттах, ас, түү; кыл (horse’s)
|
чаш, дүк; хыл
|
сас, хыл
|
чач; кыл (single)
|
чәч, кыл
|
сәс
|
чач
|
чач, тюк
|
чач, тюк, къыл
|
шаш, кыл
|
shash, tu'k, qıl
|
шаш, түк, қыл
|
чач
|
soch, qil; yol (horse’s)
|
chach (of a person's head), tük, qil 'bristles'
|
saç, tüý, gyl
|
saç, qıl (on body)
|
saç, kıl (on body)
|
saç, qıl (on body)
|
سَجْ (sač), قِلْ (qïl), تُو (tǖ)
|
| 72
|
head
|
пуç
|
төбө, бас
|
баш
|
пас
|
баш
|
баш
|
баш
|
баш
|
баш
|
баш
|
бас
|
bas, gelle
|
бас
|
баш
|
bosh
|
bash
|
baş
|
baş
|
baş
|
baş
|
بَشْ (baš)
|
| 73
|
ear
|
хăлха
|
кулгаах
|
кулак
|
хулах
|
кулак
|
колак
|
ҡолаҡ
|
къулакъ
|
къулакъ
|
къулакъ
|
кулак
|
qulaq
|
құлақ
|
кулак
|
quloq
|
qulaq
|
gulak
|
qulaq
|
kulak
|
qulaq
|
قُلَقْ (qulaq), قُلْقاقْ (qulqaq)
|
| 74
|
eye
|
куç
|
харах
|
карак
|
харах
|
кöс
|
күз
|
күҙ
|
кёз
|
кёз
|
гёз
|
коьз
|
ko'z
|
көз
|
көз
|
koʻz
|
köz
|
көз
|
göz
|
göz
|
köz
|
كُوزْ (kȫz)
|
| 75
|
nose
|
сăмса
|
мурун, мунну
|
думчук
|
пурун, тумзух, тунӌух
|
тумчук,murïn,мурун
|
борын
|
танау
|
бурун
|
бурун
|
бурун
|
бурын
|
murın
|
мұрын
|
мурун
|
burun
|
burun
|
burun
|
burun
|
burun
|
burun
|
بُرُنْ (burun)
|
| 76
|
mouth
|
çăвар
|
айах
|
аас
|
аас
|
оос
|
авыз
|
ауыҙ
|
ауз
|
аууз
|
авуз
|
авыз
|
awız
|
ауыз
|
ооз
|
ogʻiz
|
aghiz
|
agyz
|
ağız
|
ağız
|
ağız
|
اَغِزْ (aɣïz)
|
| 77
|
tooth
(rather not molar)
|
шăл
|
тиис
|
диш
|
тiс
|
тиш
|
теш
|
теш
|
тиш
|
тиш
|
тиш
|
тис
|
tis
|
тiс
|
тиш
|
tish
|
chish
|
diş
|
diş
|
diş
|
tiş
|
تٖىشْ (tï̄š)
|
| 78
|
tongue
|
чĕлхе
|
тыл
|
дыл
|
тiл
|
тил
|
тел
|
тел
|
тил
|
тил
|
тил
|
тил
|
til
|
тiл
|
тил
|
til
|
til
|
dil
|
dil
|
dil
|
til
|
تِلْ (tïl)
|
| 79
|
fingernail
|
чĕрне
|
тыҥырах
|
дыргак
|
тырғах
|
тырмак
|
тырнак
|
тырнаҡ
|
тырнакъ
|
тырнакъ
|
тырнакъ
|
тырнак
|
tırnaq
|
тырнақ
|
тырмак
|
tirnoq
|
tirnaq, tiymaq(Ili dialect)
|
dyrnak
|
dırnaq
|
tırnak
|
tırnaq
|
تِرْنْغَقْ (tïrŋaq)
|
| 80
|
foot
|
ура
|
атах
|
даван, тавангай, бут
|
азах
|
ayaq, айак, аяк
|
аяк
|
аяҡ
|
табан
|
аякъ
|
аякъ
|
табан
|
taban
|
аяқ
|
бут, таман (sole)
|
oyoq
|
ayaq
|
aýak
|
ayaq
|
ayak, taban (sole of a foot)
|
ayaq
|
اَذَقْ (aδaq)
|
| 81
|
leg
|
пĕçĕ
|
буут (thigh, leg)
|
бут, дөңмек (thigh)
|
азах; бут (thigh)
|
бут
|
бот
|
бот
|
аяҡ
|
бут
|
аякъ, бут
|
аяк
|
ayaq
|
аяқ, бұт
|
бут
|
oyoq, put
|
put
|
aýak
|
qıç
|
bacak (Pers.), but (thigh)
|
bacaq
|
بُوتْ (būt)
|
| 82
|
knee
|
чĕр куççи
|
тобук
|
дискек
|
тiзек
|
тизе
|
тез
|
тубыҡ
|
тобукъ
|
тобукъ
|
тобукъ, тиз
|
тиз
|
dize
|
тiзе
|
тизе
|
tizza
|
tiz
|
dyz
|
diz
|
diz, dirsek (elbow), topuk (heel)
|
tiz
|
تٖيزْ (tīz)
|
| 83
|
hand
|
алă
|
илии
|
хол
|
хол
|
кол
|
кул
|
ҡул
|
къол
|
къол
|
къол
|
кол
|
qol
|
қол
|
кол
|
qoʻl
|
qol
|
el
|
əl
|
el, kol (arm)
|
el
|
اَلِكْ (elig)
|
| 84
|
wing
|
çунат
|
кынат
|
чалгын
|
ханат
|
канат
|
канат
|
ҡанат
|
къанат
|
къанат
|
къанат
|
канат
|
qanat
|
қанат
|
канат
|
qanot
|
qanat
|
ganat
|
qanad
|
kanat
|
qanat
|
قَنَتْ (qanat)
|
| 85
|
belly
|
хырăм
|
ис
|
ижин, хырын
|
харын, icтi
|
карын, курсак
|
эч, корсак
|
ҡорһаҡ
|
къарын
|
къарын
|
къарын, къурсакъ
|
иш, курсак
|
qarın, ish, qursaq
|
қарын, іш
|
карын, ич, курсак
|
qorin
|
qorsaq, qarin(colloquial, qarnini tiydurush)
|
garyn
|
qarın
|
karın, kursak (maw, stomach)
|
qursaq, qarın
|
قَرِنْ (qarïn)
|
| 86
|
guts
|
пыршă
|
оһоҕос
|
шөйүндү
|
iчеге
|
ичеге
|
эчәк
|
эсәк
|
чегиле
|
ичеги, чеги
|
ичек
|
ишек
|
ishek
|
iшек
|
ичеги, ичеги-карын
|
ichak
|
üchăy 'intestine'
|
içege
|
bağırsaq, içalat
|
bağırsak
|
iç, bağırsaq
|
بَغِرْسُقْ (baɣïrsuq)
|
| 87
|
neck
|
мăй
|
моонньу, моой
|
моюн
|
мойын
|
мойын
|
муен
|
муйын
|
боюн
|
боюн
|
боюн
|
мойын
|
moyın
|
мойын
|
моюн
|
boʻyin
|
boyun
|
boýun
|
boyun
|
boyun
|
boyun
|
بُيِنْ (boyïn)
|
| 88
|
back
|
çурăм
|
кэлин, арҕа
|
оорга
|
уча, арға, пiл
|
бел, арка
|
арка
|
арҡа
|
аркъа
|
сырт
|
аркъа
|
арка
|
arqa
|
арқа
|
арка
|
orqa
|
arqa
|
arka, yagyrny
|
arxa, kürək
|
arka, sırt, bel (waist)
|
arqa, sırt
|
اَرْقا (arqā), اُجا (učā)
|
| 89
|
breast
|
кăкăр
|
эмиий
|
эмиг
|
имжек
|
эмчек
|
имчәк
|
имсәк
|
кёкюрек, ёшюн, эмчек
|
кёкюрек, ёшюн
|
кёкюрек, тёш
|
коькирек
|
ko'kirek, to's, gewde
|
кеуде, көкірек, төс
|
эмчек
|
emchak
|
ămchăk(female ~), kökrăk (human ~), tösh (animal's ~), köksi(human ~)
|
emjek
|
döş
|
göğüs, meme, emcek (nipple)
|
köküs, kökrek
|
كُكُزْ (kögüz), اَمِكْ (emig)
|
| 90
|
heart
|
чĕре
|
сүрэх
|
чүрек
|
чӱрек
|
јӱрек
|
йөрәк
|
йөрәк
|
жюрек
|
джюрек
|
юрек
|
юрек
|
ju'rek
|
жүрек
|
жүрөк
|
yurak
|
yürăk
|
ýürek
|
ürək
|
yürek
|
yürek
|
يُرَكْ (yürek), كُنْكُلْ (köŋül)
|
| 91
|
liver
|
пĕвер
|
быар
|
баар
|
паар
|
буур, баар
|
бавыр
|
бауыр
|
бауур
|
бауур
|
бавур
|
бавыр
|
bawır
|
бауыр
|
боор
|
jigar
|
jigăr {Pers.}, beghir
|
bagyr
|
ciyər
|
karaciğer, bağır (breast, bosom)
|
qara ciger
|
بَغِرْ (baɣïr)
|
| 92
|
to drink
|
ĕçме
|
ис
|
ижер
|
iзерге
|
ич
|
эчәргә
|
эсеү
|
ичерге
|
ичерге
|
ичмек
|
ишуьв
|
ishiw
|
iшу
|
ичүү
|
ichmoq
|
ichmăk (iching!)
|
içmek
|
içmək
|
içmek
|
içmek
|
اِجْماكْ (ičmēk)
|
| 93
|
to eat
|
çиме
|
аһаа, сиэ
|
чиир
|
чирге
|
jи, је
|
ашарга, җияргә, җию
|
ашау
|
ауузланыргъа, ашаргъа
|
ашаргъа
|
ашамакъ
|
ев, ашав
|
jew
|
жеу
|
же
|
yemoq
|
yimăk ~ yemăk (yăng!)
|
iýmek
|
yemək
|
yemek, aş (food)
|
aşamaq
|
يَيماكْ (yḗmēk)
|
| 94
|
to bite
|
çыртма
|
ытыр
|
ызырар; туткулаар
|
ызырарға, тударға
|
тиште
|
тешләргә
|
тешләү
|
къабаргъа
|
къабаргъа
|
хапмакъ
|
тислев
|
tislew
|
тiстеу
|
тиште-
кап- (of dogs)
чак- (of insects and snakes)
|
tishlamoq
|
chishlimăk (chishlăng!)
|
dişlemek
|
dişləmək
|
ısırmak; dişlemek (bite off)
|
tişlemek
|
اِسِرْماقْ (ïsïrmāq), تِشْلاماكْ (tišlēmēk)
|
| 95
|
to suck
|
ĕмме
|
эм
|
сорар, эмер (as breast)
|
сорарға, эмерғе
|
соор
|
имәргә
|
имеү
|
эмерге
|
эмерге
|
эммек, сормакъ
|
эмуьв, сорув
|
emiw, sorıw
|
ему, сору
|
эмүү, соруу
|
emmoq, soʻrmoq
|
ămmăk (~ breast), shorimaq(e.g., ~ on a straw)
|
emmek
|
əmmək
|
emmek, somurmak
|
emmek
|
اَمّاكْ (emmēk), سُورْماقْ (sōrmāq)
|
| 96
|
to spit
|
сурма
|
силлээ
|
дүкпүрер
|
тӱкӱрерғе
|
тӱкӱр
|
төкерергә
|
төкөрөү
|
тюкюрюрге
|
тюкюрюрге
|
тюкюрмек
|
туькируьв
|
tu'kiriw
|
түкiру
|
түкүрүү
|
tuplamoq
|
tükürmăk (tükürüng!)
|
tüýkürmek
|
tüpürmək
|
tükürmek
|
tükürmek
|
سُذْماقْ (soδmāq)
|
| 97
|
to vomit
|
хăсма
|
хотуолат
|
кузар
|
хузарға
|
кус
|
костырырга
|
ҡоҫоу
|
къусаргъа
|
къусаргъа
|
къусмакъ
|
кусув
|
qusıw, qayt etiw
|
құсу
|
кусуу
|
qusmoq
|
qusmak (qusung!)
|
gusmak
|
qusmaq
|
kusmak
|
qusmaq
|
قُسْماقْ (qusmāq), يَنْماقْ (yanmāq)
|
| 98
|
to blow
(as wind)
|
вĕрме
|
үр
|
үрер (with mouth) ; хадыыр (wind)
|
ӱрерғе (wind) ; ӱбӱрерғе
|
ӱр, сок
|
өрергә
|
өрөү
|
уфгюрюрге
|
урургъа
|
уьфюрмек, эшмек
|
уьруьв, эсуьв
|
u'rlew, esiw, u'plew
|
үру, үрлеу
|
үйлөө (lips) , согуу, уруу (wind)
|
esmoq
|
püvdimăk
|
üflemek, öwüsmek
|
üfürmək
|
esmek (wind) , üfürmek (mouth)
|
esmek (wind) , üfürmek (mouth)
|
اَسْماكْ (esmēk)
|
| 99
|
to breathe
|
сывлама
|
тыын
|
тынар
|
тынарға
|
тын, тынарга
|
суларга, тын алга
|
тын алыу
|
солургъа
|
солургъа
|
тыныш алмакъ
|
тыныс алув
|
dem alıw
|
дем алу
|
дем алуу (Persian)
|
nafas olmoq, dam chiqalmoq
|
năpăs almaq (năpăs eling!), dăm almaq
|
dem almak
|
nəfəs almaq
|
solumak, dinlenmek (have a rest, draw breath)
|
nefes almak
|
تِنْماقْ (tïnmāq)
|
| 100
|
to laugh
|
кулма
|
күл
|
каттырар
|
хатхырарга, кӱлерге
|
каткыр
|
көлергә
|
көлөү
|
кюлюрге
|
кюлюрге
|
кюлемек
|
куьлуьв
|
ku'liw
|
күлу
|
күлүү, каткыруу
|
kulmoq
|
külmăk (külüng!)
|
gülmek
|
gülmək
|
gülmek
|
külmek
|
تِنْماقْ (külmēk), قَتْغُرْماقْ (qatɣurmāq)
|
| 101
|
to see
|
курма
|
көр
|
көөр
|
кöрерге
|
кöр
|
күрергә
|
күреү
|
кёрюрге
|
кёрюрге
|
гёрмек
|
коьруьв
|
ko'riw
|
көру
|
көрүү
|
koʻrmoq
|
körmăk (körüng!)
|
görmek
|
görmək
|
görmek
|
körmek
|
كُرْماكْ (körmēk)
|
| 102
|
to hear
|
илтме
|
иһит
|
дыңнаар
|
истерге
|
ук
|
ишетергә
|
ишетеү
|
эшитирге
|
эшитирге
|
эшитмек
|
эситуьв
|
esitiw
|
есту
|
угуу, эшитүү
|
eshitmoq
|
anglimaq (anglang!)
|
eşitmek
|
eşitmək
|
işitmek, duymak
|
eşitmek
|
اَشِتْماكْ (ešitmēk)
|
| 103
|
to know
(a fact)
|
пĕлме
|
бил
|
билир
|
пiлерге
|
бил
|
белергә
|
белеү
|
билирге
|
билирге
|
билмек
|
билуьв
|
biliw
|
бiлу
|
билүү
|
bilmoq
|
bilmăk (biling!)
|
bilmek
|
bilmək
|
bilmek
|
bilmek
|
بِلْماكْ (bilmēk)
|
| 104
|
to think
|
шухăшлама; шутлама (opine)
|
санаа
|
бодаар; боданыр сагышсыраар (worry, think)
|
сағынарға
|
санан
|
уйларга
|
уйлау
|
сагъышланыргъа, оюмларгъа
|
сагъыш этерге
|
ойламакъ
|
ойлав
|
oylaw
|
ойлау
|
ойлоо
|
oʻylamoq
|
oylimaq (oylang!), pikir qilmaq (pikir qiling!)
|
pikir etmek, saýmak, üýtmek
|
düşünmək
|
düşünmek; sanmak (suppose, opine)
|
tüşünmek
|
اُوماكْ (ȫmēk), سَقِنْماقْ (saqïnmāq)
|
| 105
|
to smell
(sense odor)
|
шăшлама (give off smell)
|
сыттаа (give off smell)
|
чыттаар (give off smell)
|
чыстанарға (give off smell)
|
јыт
|
иснәргә
|
еҫкәү
|
ийискерге
|
ийискерге
|
ийислемек
|
ийискилев
|
iyiskew
|
иiскеу (sniff)
|
жыттоо, искөө (sniff), жыт алуу (to sense), искоо (literary)
|
isqamoq (sniff)
|
purimaq (purang!) 'sniff, smell'
|
ysgamak (sniff)
|
iyləmək, qoxlamaq, qoxumaq
|
kokmak (give off smell), koklamak (to sniff, sense)
|
qoqlamaq
|
يِذْلاماقْ (yïδlāmāq)
|
| 106
|
to fear
|
хăрама
|
куттан
|
коргар
|
хорығарға
|
коркы
|
куркырга
|
ҡурҡыу
|
къоркъургъа
|
къоркъаргъа
|
къоркъмакъ
|
коркув
|
qorqıw
|
қорқу
|
коркуу
|
qoʻrqmoq
|
qorqmaq (qorqung!)
|
gorkmak, eýmenmek
|
qorxmaq
|
korkmak
|
qorqmaq
|
قُرْقْماقْ (qorqmāq)
|
| 107
|
to sleep
|
çывăрма
|
утуй
|
удуур
|
узирға
|
уйукта
|
йокларга
|
йоҡлау
|
жукъларгъа
|
джукъларгъа
|
юхламакъ
|
уйклав
|
uyqılaw
|
ұйықтау
|
уктоо
|
uxlamoq
|
ukhlimaq (ukhlang!)
|
uklamak
|
yatmaq
|
uyumak
|
yuqlamaq
|
اُذٖيماقْ (uδï̄māq), يَتْماقْ (yatmāq)
|
| 108
|
to live
|
пурăнма
|
олор, сырыт
|
чурттаар
|
чуртирға
|
jӱр,jes, јаш
|
яшәргә
|
йәшәү
|
жашаргъа
|
джашаргъа
|
яшамакъ
|
яшав
|
jasaw
|
жасау
|
жашоо
|
yashamoq
|
yashimaq (yashang!)
|
ýaşamak
|
yaşamaq
|
yaşamak
|
yaşamaq
|
يَشاماقْ (yašāmāq)
|
| 109
|
to die
|
вилме
|
өл
|
өлүр
|
öлерге
|
öл
|
үләргә
|
үлеү
|
ёлюрге, ауушургъа
|
ёлюрге
|
оьлмек
|
оьлуьв
|
o'liw
|
өлу
|
өлүү
|
oʻlmoq
|
ölmăk (ölüng!)
|
ölmek
|
ölmək
|
ölmek
|
ölmek
|
يَشاماقْ (ölmēk), كَجْماكْ (kečmēk)
|
| 110
|
to kill
|
вĕлерме
|
өлөр
|
өлүрер
|
öдiрерге
|
öлтӱр
|
үтерергә
|
үлтереү
|
ёлтюрюрге, жояргъа
|
ёлтюрюрге
|
оьлтюрмек
|
оьлтируьв
|
o'ltiriw
|
өлтiру
|
өлтүрүү
|
oʻldirmoq
|
öltürmăk (öltürüng!)
|
öldürmek
|
öldürmək
|
öldürmek
|
öldürmek
|
اُلْدُرْماكْ (öldürmēk)
|
| 111
|
to fight
|
çапăçма
|
охсус, туһун, кыргыс, сэриилэс
|
демисежир, чаалажар, дайылдажыр
|
кӱрезерге, харбазарға; чаалазарға (war)
|
тартыжар, кӱрежер; jуулажар (war)
|
сугышырга
|
һуғышыу
|
тутушургъа, кюреширге
|
уруш этерге, джагъалашыргъа
|
ябушмакъ, эришмек
|
согысув, кавга этуьв
|
urısıw, sawash etiw
|
соғысу, ұрысу
|
согушуу, урушуу
|
urushmoq (at home) , qurashmoq (war)
|
soqushmaq (soqushung!),
urushmaq (urushung!)
|
uruşmak (war) , söweşmek, göreşmek (wrestle) ,
|
vuruşmaq, savaşmaq, döyüşmək
|
dövüşmek, savaşmak, (to battle) güreşmek (to wrestle)
|
dögüşmek
|
سَڤَشْماق (savašmāq), جَلِشْماقْ (čalïšmāq), سُنْكُشْماكْ (süŋüšmēk), اُرُشماقْ (urušmāq)
|
| 112
|
to hunt
(transitive)
|
тытма çӳре
|
бултаа
|
аңнаар, аңныыр
|
ацнирға
|
анда,añuulaa
|
ауларга
|
аулау, ауға, һунарға
|
уучуланыргъа
|
ууларгъа
|
ав этмек
|
анъшылав
|
awlaw
|
аулау
|
аң уулоо
|
ovlamoq
|
ovlimaq (ovlang!)
|
awlamak
|
ovlamaq
|
avlamak
|
avlamaq
|
اَڤْلاماقْ (avlāmāq)
|
| 113
|
to hit
|
çапма, шаккама
|
оҕус, сырбат
|
кагар, согар, шанчар
|
cабарға, теерге, урунарға
|
сок
|
сугарга, бәрергә
|
һуғыу
|
урургъа, согъаргъа
|
урургъа
|
урмакъ
|
согув, урув
|
urıw, sog'ıw
|
ұру, соғу
|
уруу, согуу
|
urmoq
|
urmaq (urung!)
|
patlamak; urmak (beat)
|
vurmaq
|
vurmak; çarpmak, sokmak (to sting)
|
urmaq
|
اُرْماقْ (urmāq), قَقْماقْ (qaqmāq)
|
| 114
|
to cut
|
касма
|
кыс, быс
|
кезер
|
кизерге
|
кес
|
кисәргә
|
киҫеү
|
кесерге, жырыргъа
|
кесерге
|
гесмек
|
кесуьв
|
kesiw
|
кесу
|
кесүү
|
kesmoq
|
kăsmăk (kesing!), qiymaq(with a pair of scissors)
|
kesmek
|
kəsmək
|
kesmek, biçmek
|
kesmek
|
كَسْماكْ (kesmēk), بِجْماقْ (bïčmāq), قِيْماقْ (qïymāq), اُورْماقْ (ormāq)
|
| 115
|
to split
|
пайлама, уйăрма
|
хайыт
|
чарар, оондактаар;
|
чарарға, оодарға (wood)
|
оот, jар
|
ярырга
|
ярыу
|
юлеширге, бёлюрге
|
джарыргъа
|
бёлмек
|
боьлуьв
|
bo'liw
|
жару
|
бөлүү, ажыратуу
|
yormoq
|
yarmaq (yering!)
|
ýarylmak
|
yarmaq
|
bölmek, yarmak
|
yarmaq
|
يَرْماقْ (yarmāq), يَرْماكْ (yermēk), اَذِرْماقْ (aδïrmāq), سُكْماكْ (sökmēk)
|
| 116
|
to stab
(or stick)
|
чикме, тирме
|
батары саай
|
бижектээр, шанчар, шиштээр
|
сазарға
|
сай, сайар,çïnçe
|
чәнчергә
|
сәнсеү, ҡаҙау
|
чанчыргъа
|
чанчыргъа, сугъаргъа
|
чанчмакъ, кадамакъ
|
шаншув, кадав
|
shanshıw, qadaw
|
сұғу, қадау, шаншу
|
саюу, матыруу
|
sanchmoq, tiqmoq
|
tiqmaq 'to insert' (tiqing!), sanjimaq (sanjing!), pichaqlimaq (pichaqlang!)
|
pyçaklamak, naýzalamak
|
sancmaq, batırmaq, soxmaq
|
bıçaklamak, batırmak, sancı (pain)
|
soqmaq
|
سَنْجْماقْ (sančmāq), سُقْماق (suqmāq)
|
| 117
|
to scratch
(a cat)
|
чăрмалама, черме, шăйăрма
|
тарбаа, тыҥырахтаа
|
дырбактаар
|
тырбахтирға
|
тырма
|
тырнарга
|
тырнау
|
тырнаргъа
|
тырнаргъа
|
тырнамакъ
|
тырнав
|
tırnaw
|
тырнау
|
тырмоо
|
tirnamoq
|
tirnaqlimaq (tirnaqlang!)
|
dyrnaçaklamak
|
cızmaq, dırnaqlamaq
|
tırmalamak, çizmek (scratch, draw)
|
tırnamaq
|
قَشٖيماقْ (qašï̄māq), اَزْماكْ (ezmēk)
|
| 118
|
to dig
|
алтма, чавма, чакалама, чавалама, чавса кăларма
|
хас
|
казар
|
хазарға
|
кас
|
казырга
|
ҡаҙыу
|
къазаргъа
|
къазаргъа
|
къазмакъ
|
казув
|
qazıw
|
қазу
|
казуу
|
qazimoq
|
kolimaq (kolang!)—a loan-word, to judge from the stem's containing a back vowel together with a front guttural, but from which language?, qazmaq (qezing!)
|
gazmak
|
qazmaq
|
kazmak
|
qazmaq
|
قَزْماقْ (qazmāq), قَزٖيماقْ (qazï̄māq), اُشَماكْ (üšēmēk), اُنْكْماكْ (üŋmēk)
|
| 119
|
to swim
|
ишме
|
уһун, харбаа
|
эштир
|
чӱзерге
|
эжин,jüsü
|
йөзәргә
|
йөҙөү
|
жюзерге
|
джюзерге
|
юзмек
|
ялдав, юзуьв
|
ju'ziw
|
жүзу
|
сүзүү
|
suzmoq
|
(su) üzmăk (üzüng!)
|
ýüzmek
|
üzmək
|
yüzmek, süzülmek (glide)
|
yaldamaq
|
يُزْماكْ (yüzmēk), جَبْماقْ (čapmāq)
|
| 120
|
to fly
|
вĕçме
|
көт
|
ужар
|
учугарға
|
уч
|
очарга
|
осоу
|
учаргъа
|
учаргъа
|
учмакъ
|
ушув
|
ushıw
|
ұшу
|
учуу
|
uchmoq
|
uchmaq (uchung!)
|
uçmak
|
uçmaq
|
uçmak
|
uçmaq
|
اُجْماقْ (učmāq), تَنْكْماكْ (teŋmēk)
|
| 121
|
to walk
|
утма, çӳреме
|
бар, хаамп
|
баар; чоруур (go)
|
парарға, чöрерге
|
бар, јор, јӧр]]⊙
|
барырга, йөрергә, атлау (stride)
|
атлау
|
жюрюрге, барыргъа
|
джюрюрге, барыргъа
|
юрюмек
|
юруьв
|
жүриў
|
бару, жүру
|
баcуу, жүрүү, баруу
|
yurmoq, bormoq, kezmoq
|
mangmaq, yürmăk (yürüng!)
|
ýöremek, barmak
|
gəzmək, yerimək
|
yürümek, varmak, (reach, arrive) basmak (to step)
|
yürmek
|
يُرٖيماقْ (yorï̄māq)
|
| 122
|
to come
|
килме, пыма
|
кэл
|
келир
|
килерге
|
кел
|
килергә
|
килеү
|
келирге
|
келирге
|
гелмек
|
келуьв
|
келиў
|
келу
|
келүү
|
kelmoq
|
kălmăk (keling!)
|
gelmek
|
gəlmək
|
gelmek
|
kelmek
|
كَلماكْ (kelmēk)
|
| 123
|
to lie
(as on one's side)
|
выртма
|
сыт
|
чыдар
|
чадарға
|
jaт, jиадып jaт
|
ятарга
|
ятыу
|
жатаргъа
|
джатаргъа
|
ятмакъ
|
ятув
|
жатыў
|
жату
|
жатуу
|
yotmoq
|
yatmaq (yeting!)
|
ýatmak, uzanmak
|
uzanmaq, yatmaq
|
yatmak, uzanmak
|
yatmaq, uzanmaq
|
يَتْماقْ (yatmāq)
|
| 124
|
to sit
|
ларма
|
олор
|
олурар
|
одырарға
|
отур
|
утырырга
|
ултырыу
|
олтурургъа
|
олтурургъа
|
олтурмакъ
|
олтырув
|
отырыў
|
отыру
|
отуруу
|
oʻtirmoq
|
olturmaq (olturung!)
|
oturmak
|
oturmaq
|
oturmak
|
oturmaq
|
اُلْتُرْماقْ (olturmāq)
|
| 125
|
to stand
|
тăма
|
тур
|
турар
|
турарға
|
тур
|
торырга
|
тороу
|
сюелирге, сирелирге
|
сюелирге, сирелирге
|
турмакъ
|
турув
|
турыў
|
тұру
|
туруу
|
turmoq
|
turmaq (turung!)
|
durmak
|
durmaq
|
durmak
|
turmaq
|
تُرْماقْ (turmāq)
|
| 126
|
to turn
(change direction)
|
пăрма, çавăрма
|
эргит, эрий
|
ээр, эргилдирер
|
айлан(дыр)арға, айландыры бызарға
|
бурыл
|
борырга
|
боролоу
|
бурургъа
|
бурургъа
|
бурмакъ, бурулмакъ
|
бурув, бурылув
|
бурыў, бурылыў
|
бұру, бұрылу
|
буруу, бурулуу
|
burmoq
|
burimaq (burang!),
örümăk(from one side to another),
aylandurmaq,
peqiratmaq
|
dönmek
|
dönmək
|
dönmek, burmak (to twist)
|
burulmaq
|
اَڤُرْماكْ (evürmēk), جَڤُرْماكْ (čevürmēk), تَڤُرْماكْ (tevürmēk)
|
| 127
|
to fall
(as in drop)
|
тӳнме, такăнма; ӳкме
|
түс
|
дүжер
|
тӱзерге
|
тюш, дьыгыл
|
төшәргә, егылырга
|
төшөү
|
тюшерге, жыгъылыргъа
|
тюшерге
|
йыгъылмакъ
|
йыгылув
|
қулаў, жығылыў
|
жауу, жығылу, құлау
|
жыгылуу, түшүү
|
tushmoq, yiqilmoq
|
chüshmăk (chüshüng!), yiqilmaq, ghulimaq
|
ýykylmak
|
düşmək
|
düşmek, yıkılmak (collapse)
|
tüşmek
|
تُشْماكْ (tüšmēk), اُجْماقْ (učmāq)
|
| 128
|
to give
|
пама
|
биэр
|
бээр
|
пирерге
|
бер
|
бирергә
|
биреү
|
берирге
|
берирге
|
бермек
|
беруьв
|
бериў
|
беру
|
берүү
|
bermoq
|
bărmăk (bering!)
|
bermek
|
vermək
|
vermek
|
bermek
|
بِيرْماكْ (bḗrmēk)
|
| 129
|
to hold
(in one's hand)
|
тытма
|
тут
|
тудар
|
тударға
|
тут
|
тотарга
|
тотоу
|
тутаргъа
|
тутаргъа
|
тутмакъ
|
ыслав, тутув
|
тутыў, устаў
|
тұту, ұстау
|
кармоо, тутуу
|
tutmoq
|
tutmaq (tutung!)
|
tutmak
|
tutmaq
|
tutmak
|
tutmaq
|
تُتْماقْ (tutmāq)
|
| 130
|
to squeeze
|
хĕсме, чăмăртама, хĕстерме, пăчăртама
|
ык
|
кызар
|
хызарға
|
сыгар, кыза тудар
|
кысарга
|
ҡыҫыу
|
къысаргъа
|
къысаргъа
|
къысмакъ
|
кысув
|
қысыў
|
қысуу
|
сыгуу
|
siqmoq, qismoq
|
qismaq (qising!),
siqmaq (siqing!)
|
sykmak
|
sıxmaq
|
sıkmak, kısmak (throttle, choke)
|
sıqmaq
|
سِقْماقْ (sïkmāq)
|
| 131
|
to rub
|
сăтăрма, сĕрме
|
сот (eyes) ; аал
|
дүрбүүр, өгээр
|
чызарға
|
дьыжип сыймаар
|
ышкырга, уарга (eyes)
|
ышҡыу
|
ышыргъа
|
ышыргъа
|
ишымакъ
|
ыскылав
|
ысқылаў, ысыў
|
ысқылау
|
сүртүү, сүйкөө, ушалоо
|
ishqalamoq; surtmoq (as cream)
|
sürkimăk (sürkăng!)
|
oýkamak, sürtenmek
|
sürtmək
|
ovmak, sürtmek
|
sürtmek
|
سُرْتْماكْ (sürtmēk), تُرْتْماكْ (türtmēk), يَقْماقْ (yaqmāq)
|
| 132
|
to wash
|
çума
|
сууй
|
чуур
|
чуурға
|
jун,јуу
|
юарга
|
йыуыу
|
жууаргъа
|
джууаргъа
|
жувмакъ
|
ювув
|
жуўыў
|
жуу
|
жуу
|
yuvmoq
|
yuymaq (yuyung!)
|
ýuwmak
|
yumaq
|
yıkamak, yumak (dialectal)
|
yuvmaq
|
|
| 133
|
to wipe
|
шăлма
|
сот
|
чодар; аштаар (clean up)
|
чызарға
|
арлаар, арчып турар,сӱртӱ
|
сөртергә
|
һөртөү
|
сыйпаргъа, къургъакъсытыргъа
|
сюртерге
|
сибирмек
|
суьртуьв
|
сүртиў
|
сүрту
|
аарчуу, сүртүү
|
artmoq
|
sürtmăk (sürtüng!)
|
süpürmek
|
silmək
|
silmek, süpürmek (sweep), sürtmek (rub)
|
silmek
|
|
| 134
|
to pull
|
туртма; сĕтĕрме (drag)
|
тарт
|
тыртар
|
сöртирге, тартарға
|
тарт, чире, чöй
|
тартырга
|
тартыу
|
тартыргъа
|
тартыргъа
|
тартмакъ
|
тартув
|
тартыў
|
тарту
|
тартуу, чоюу
|
choʻzmoq, tortmoq
|
tartmaq (tarting!)
|
dartmak, çekmek
|
çəkmək
|
çekmek, tartmak (to weigh)
|
çekmek
|
|
| 135
|
to push
|
тĕкме, тĕртме
|
үт, ас
|
идер
|
iдерге, сазарға
|
етер]
|
этәргә
|
этеү
|
тюртерге
|
тюртерге, теберирге
|
тюртмек, тебермек
|
ийтев
|
ийтериў
|
итеру, түрту
|
түртүү
|
itarmoq, turtmoq
|
ittărmăk (ittiring!)
|
itmek
|
itələmək
|
itmek, tepmek (kick)
|
itemek
|
|
| 136
|
to throw
|
ывăтма, утма, пăрахма
|
бырах; кэбис; тамнаа (cast)
|
октаар, дажаар
|
тастирға, силерге
|
ташта
|
ташларга
|
ташлау
|
атаргъа
|
атаргъа
|
ташламакъ, атмакъ
|
таслав, былактырув
|
таслаў, ылақтырыў
|
тастау
|
ыргытуу, таштоо
|
otmoq (stone) ; tashlamoq (dice)
|
tashlimaq (tashlang!), atmaq (eting!)
|
atmak
|
atmaq
|
atmak, bırakmak (to let go)
|
atmaq
|
|
| 137
|
to tie
|
кăкарма, çыхма, сыпма
|
баай
|
баглаар
|
палғирға
|
буулаа
|
бәйләргә
|
бәйләү
|
байларгъа, эшерге
|
байларгъа
|
байламакъ
|
байлав, бавлав
|
байлаў
|
байлау
|
байлоо
|
bogʻlamoq
|
baghlimaq (baghlang!)
|
baglamak
|
bağlamaq
|
bağlamak
|
bağlamaq
|
|
| 138
|
to sew
|
çĕлеме; тĕрлеме (knit)
|
тик
|
даараар
|
тiгерге
|
кöктö, шиде,tége
|
тегәргә
|
тегеү
|
тигерге
|
тигерге
|
тикмек
|
тигуьв
|
тигиў
|
тiгу
|
тигүү
|
tikmoq
|
tikmăk (tiking!)
|
tikmek
|
tikmək
|
dikmek
|
tikmek
|
|
| 139
|
to count
|
шутлама
|
аах, ахсаанна аах
|
санаар
|
санирға
|
тооло, чотто,саны
|
санарга
|
һанау
|
санаргъа
|
санаргъа
|
санамакъ
|
санав
|
санаў
|
санау, есептеу
|
саноо, эсептөө
|
sanamoq
|
sanimaq (sanang!)
|
sanamak
|
saymaq
|
saymak
|
saymaq
|
|
| 140
|
to say
|
теме; калама
|
эт, диэ
|
чугаалар, сөглээр, дээр
|
чоохтирға, чохтанарға
|
айт
|
әйтергә
|
әйтеү
|
айтыргъа
|
айтыргъа, дерге
|
айтмакъ, демек
|
айтув, дев
|
айтыў, деў
|
айту, деу
|
айтуу, деш
|
aytmoq; demoq (pronounce)
|
demăk (dăng!), eytmaq (eyting!)
|
diýmek
|
demək
|
demek, söylemek
|
demek
|
|
| 141
|
to sing
|
юрлама
|
ыллаа
|
ырлаар
|
ырлирға, сарнирға
|
кожондо, сарында
|
җырларга
|
йырлау
|
жырларгъа
|
джырларгъа
|
йырламакъ
|
йырлав
|
қосық айтыў
|
жырлау, ән айту
|
ырдоо
|
ashula aytmoq, kuylamoq
|
nakhsha eytmaq (nakhsha eyting!),
(vs. with bird(s) as subject:) sayrimaq (sayrang!),
küylăsh
|
saýramak
|
oxumaq
|
söylemek, ötmek (for birds)
|
yırlamaq
|
|
| 142
|
to play
|
выльама
|
оонньоо
|
ойнаар
|
ойнирға
|
ойно
|
уйнарга
|
уйнау
|
ойнаргъа
|
ойнаргъа
|
ойнамакъ
|
ойнав
|
ойнаў
|
ойнау
|
ойноо
|
oʻynamoq
|
oynimaq (oynang!)
|
oýnamak
|
oynamaq
|
oynamak
|
oynamaq
|
|
| 143
|
to float
|
ишме (?)
|
уһун (as of wood)
|
салдаар
|
чӱзерге, ағарға
|
јӱс
|
йөзәргә
|
йөҙөү
|
жюзерге
|
джюзерге
|
юзмек
|
ялдав, юзуьв
|
жүзиў
|
жүзу
|
калкуу, cүзүү
|
suzmoq
|
lăylimăk (lăylăng!) 'float,drift', üzmăk (üzüng!), lăpildimăk (lăpildăng!) 'flutter, wave, flap'
|
ýüzmek
|
üzmək
|
yüzmek, süzülmek (glide in water or air)
|
|
|
| 144
|
to flow
|
юхма
|
сүүр
|
агар (river) ; төктүр (tears)
|
ағарға
|
ак
|
агарга
|
ағыу
|
саркъыргъа
|
агъаргъа
|
акъмакъ
|
агув
|
ағыў
|
ағу
|
агуу
|
oqmoq
|
aqmaq (eqing!)
|
akmak
|
axmaq
|
akmak
|
aqmaq
|
|
| 145
|
to freeze
|
шăнма
|
тоҥ
|
доңар
|
тоорға
|
чарча, тон
|
өшергә, туңырга
|
өшөү
|
бузларгъа, юшюрге
|
бузларгъа, юшюрге
|
бузламакъ, уьшюмек
|
тонъув, бузлав, уьсуьв
|
тоңыў
|
үсу, тоңу
|
тоңуу (with ice) , үшүү (feel cold)
|
muzlamoq, toʻngmoq
|
tonglimaq (tonglang!)
|
şatlamak, doňdurmak
|
donmaq
|
donmak, üşümek (feel cold)
|
buzlanmaq
|
|
| 146
|
to swell
|
шыçма
|
иһэн таҕыс, ис, көбеө
|
ыжар, дөртеер, хапыяр (face)
|
сiзерге, кöберге
|
сеш
|
шешәргә
|
шешеү
|
кёберге
|
кёберге
|
шишмек, гёпмек
|
сисуьв
|
исиў
|
iсiп-кебу, iсiну, ісу
|
шишүү, көбүү
|
shishmoq
|
köpmăk (köpüng!) 'swell, bloat',
qaparmaq 'to blister' (qapirang!),
ishshimaq
|
çişmek
|
şişmək
|
şişmek, kabarmak, köpürmek (to foam, bubble)
|
şişmek
|
|
| 147
|
sun
|
хĕвел
|
күн
|
хүн
|
кӱн
|
кӱн
|
кояш
|
ҡояш
|
кюн
|
кюн
|
гюн, гюнеш
|
куьн
|
қуяс, күн
|
күн
|
күн
|
quyosh, kun
|
kün, quyash(Persian)
|
gün
|
gün, günəş
|
güneş, gün (day)
|
küneş
|
كُنْ (kün)
|
| 148
|
moon
|
уйăх
|
ый
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
ай
|
oy
|
ay
|
aý
|
ay
|
ay
|
ay
|
اايْ (āy)
|
| 149
|
star
|
çăлтăр
|
сулус
|
сылдыс
|
чылтыс
|
jылтыс
|
йолдыз
|
йондоҙ
|
жулдуз
|
джулдуз
|
юлдуз
|
юлдыз
|
жулдыз
|
жұлдыз
|
жылдыз
|
yulduz
|
yultuz
|
ýyldyz
|
ulduz
|
yıldız
|
yıldız
|
يُلْدُزْ (yulduz)
|
| 150
|
water
|
шыв
|
уу
|
суг
|
суғ
|
суу
|
су
|
һыу
|
суу
|
суу
|
сув
|
сув
|
суў
|
су
|
суу
|
suv
|
su
|
suw
|
su
|
su
|
suv
|
سُوڤْ (sūv)
|
| 151
|
rain
|
çумăр
|
самыыр, ардах
|
чаъс
|
наңмыр
|
jaaш, jaнмыр
|
яңгыр
|
ямгыр
|
жауун
|
джангур
|
янгур, явун
|
ямгыр
|
жамғыр
|
жаңбыр, жауын
|
жамгыр, жаан
|
yomgʻir
|
yamghur
|
ýağış
|
yağış
|
yağmur
|
yağmur
|
يَغْمُرْ (yaɣmur)
|
| 152
|
river
|
çырма, шыв, юханшыв
|
өрүс
|
хем
|
суғ
|
суу
|
елга
|
йылға, иҙел
|
черек
|
къобан, черек
|
оьзен
|
сув, йылга сув
|
дəрья
|
өзен
|
дарыя (Persian)
өзөн
|
daryo
|
dăriya {Pers.}
|
derýa
|
çay
|
ırmak
|
özen, neer
|
اُكُزْ (ögüz)
|
| 153
|
lake
|
кӳлĕ
|
күөл
|
хөл
|
кöл
|
кöл
|
күл
|
күл
|
кёл
|
кёл
|
кёл
|
коьл
|
көл
|
көл
|
көл
|
koʻl
|
köl
|
köl
|
göl
|
göl
|
göl
|
كُولْ (kȫl)
|
| 154
|
sea
(as in ocean)
|
тинĕс
|
муора (Rus.) , байҕал
|
далай (Mong.)
|
талай (Mong.)
|
талай,teñis (Mong.)
|
диңгез
|
диңгеҙ
|
тенгиз
|
тенгиз
|
денгиз
|
тенъиз
|
теңиз
|
теңiз
|
деңиз
|
dengiz
|
dengiz—in view of its word-initial /d/, not /t/, from which language?
|
deňiz
|
dəniz
|
deniz
|
deñiz
|
تَنْكِزْ (teŋiz), كُولْ (kȫl)
|
| 155
|
salt
|
тăвар
|
туус
|
дус
|
тус
|
тус
|
тоз
|
тоҙ
|
туз
|
туз
|
туз
|
туз
|
дуз
|
тұз
|
туз
|
tuz
|
tuz
|
duz
|
duz
|
tuz
|
tuz
|
تُوزْ (tūz)
|
| 156
|
stone
|
чул
|
таас
|
даш
|
тас
|
таш
|
таш
|
таш
|
таш
|
таш
|
таш
|
тас
|
тас
|
тас
|
таш
|
tosh
|
tash
|
daş
|
daş
|
taş
|
taş
|
تاشْ (tāš)
|
| 157
|
sand
|
хăйăр
|
кумах
|
кум; элезин (Mong)
|
хум
|
кумак, сай
|
ком
|
ҡом
|
юзмез, къум
|
къум
|
хум, къайыр
|
кум, кайыр
|
қум, шеге
|
құм
|
кум
|
qum
|
qum
|
gum; çäge
|
qum
|
kum
|
qum
|
قُمْ (qum)
|
| 158
|
dust
|
тусан
|
быыл (Rus.)
|
доозун
|
тозын
|
тоозыны
|
тузан
|
саң, туҙан
|
букъу
|
букъу
|
чанг
|
шанъ
|
гирт, шаң
|
тозан, шаң
|
чаң, тоз
|
chang
|
chang, tozang
|
çaň, toz, tozan
|
toz
|
toz
|
toz
|
تُوزْ (tōz), تُبْراقْ (toprāq)
|
| 159
|
earth
(as in soil)
|
çĕр, тăпра
|
cир, буор (soil)
|
довурак, хөрзүн
|
тобырах, чир
|
тобрак, јер
|
җир, туфрак
|
тупраҡ, ер
|
топуракъ
|
топуракъ
|
топуракъ
|
топырак
|
топырақ
|
топырақ
|
топурак, жер
|
tuproq
|
topa, tupraq, yer
|
toprak
|
torpaq
|
toprak, yer (ground)
|
topraq
|
تُبْراقْ (toprāq), يِيرْ (yḗr)
|
| 160
|
cloud
|
пĕлĕт
|
былыт
|
булут
|
пулут
|
булут
|
болыт
|
болот
|
булут
|
булут
|
булут
|
булыт
|
булт
|
бұлт
|
булут
|
bulut
|
bulut
|
bulut
|
bulud
|
bulut
|
bulut
|
بُلِتْ (bulït)
|
| 161
|
fog
|
тĕтре
|
туман
|
туман
|
тубан
|
туман
|
томан
|
томан
|
туман
|
тубан
|
туман
|
туман
|
думан
|
тұман
|
туман
|
tuman
|
tuman
|
duman
|
duman
|
sis; duman (smoke)
|
tuman
|
تُمانْ (tumān), بُوسْ (būs)
|
| 162
|
sky
|
тӳпе
|
халлаан
|
дээр
|
тигiр
|
тенери
|
күк
|
күк
|
кёк
|
кёк
|
кёк
|
коьк
|
көк, аспан
|
көк; аспан (Pers.)
|
көк
асман (Persian)
|
koʻk; osmon (Pers.)
|
asman {Pers.},
kök 'blue, sky'
|
gök, asman
|
göy
|
gök, tepe (peak, top)
|
kök
|
تَنْكْرٖى (teŋrī), كُوكْ (kȫk)
|
| 163
|
wind
(as in breeze)
|
çил
|
тыал
|
хат (Tung.) , салгын
|
чил
|
салкын, jel,јел
|
җил
|
ел
|
жел
|
джел
|
ел
|
ел
|
жел
|
жел, самал
|
шамал (Persian)
жел
|
yel
|
shamal {Arab.},
sălkin shamal 'breeze'
|
ýel
|
külək, yel
|
yel
|
yel
|
يِيلْ (yḗl), اَسِنْ (esin)
|
| 164
|
snow
|
юр
|
хаар
|
хар
|
хар
|
кар
|
кар
|
ҡар
|
къар
|
къар
|
къар
|
кар
|
қар
|
қар
|
кар
|
qor
|
qar
|
gar
|
qar
|
kar
|
qar
|
قارْ (qār)
|
| 165
|
ice
|
пăр
|
муус
|
дош
|
пус
|
тош,бос,мус
|
боз
|
боҙ
|
буз
|
буз
|
буз
|
буз
|
муз
|
мұз
|
муз
|
muz
|
muz
|
buz
|
buz
|
buz
|
buz
|
بُوزْ (būz)
|
| 166
|
smoke
|
тĕтĕм
|
буруо
|
ыш
|
тӱдӱн, ыс
|
ыш,тӱтӱн
|
төтен
|
төтөн
|
тютюн
|
тютюн
|
тютюн
|
туьтин
|
түтин
|
түтiн, ыс
|
түтүн
|
tutun
|
tütün, is
|
tüsse
|
tüstü
|
duman, is (black smoke, soot), tütün (tobacco)
|
tütün
|
تُتُنْ (tütün), اِشْ (ïš)
|
| 167
|
fire
|
вут
|
уот
|
от
|
от
|
от
|
ут
|
ут
|
от
|
от
|
от, ялын
|
от, ялын
|
от, жалын
|
от
|
от
|
olov, oʻt
|
ot,
atăsh {Pers.}(literary word)
|
ot
|
od
|
ateş, (Pers.) od
|
ateş, ot
|
اُوتْ (ōt)
|
| 168
|
ash
|
кĕл
|
күл
|
хүл
|
кӱл
|
кӱл, öлöн
|
көл
|
көл
|
кюл
|
кюл
|
кюл
|
куьл
|
күл
|
күл
|
күл
|
kul
|
kül
|
kül
|
kül
|
kül
|
kül
|
كُلْ (kül)
|
| 169
|
to burn
(intransitive)
|
çунма
|
умай (intr.) ; умат, уотта (tr.)
|
кывар, өрттенир
|
кöйерғе
|
кӱй, кӱйер, жаҥак,јаҥак
|
янарга
|
яныу
|
жанаргъа
|
джанаргъа
|
янмакъ, гюймек
|
янув
|
жаныў
|
жану
|
күйүү
|
yonmoq
|
köymăk (köyüng!), yanmaq (yening!)
|
ötmek, otlamak; ýanmak
|
yanmaq
|
yanmak
|
yanmaq
|
|
| 170
|
road
|
çул
|
суол
|
орук
|
чол
|
jол
|
юл
|
юл
|
жол
|
джол
|
ёл
|
йол
|
жол
|
жол
|
жол
|
yoʻl
|
yol
|
ýol
|
yol
|
yol
|
yol
|
|
| 171
|
mountain
|
ту
|
хайа (Compare: kz: Қия, uz: Qoya - “rock”)
|
даг
|
тағ
|
тыы, кыр,туу
|
тау
|
тау
|
тау
|
тау
|
тав
|
тав
|
таў
|
тау
|
тоо
|
togʻ
|
tagh
|
dag
|
dağ
|
dağ
|
dağ
|
|
| 172
|
red
|
хĕрлĕ
|
кыһыл
|
кызыл
|
хызыл
|
кызыл
|
кызыл
|
ҡыҙыл
|
къызыл
|
къызыл
|
къызыл
|
кызыл
|
қызыл
|
қызыл
|
кызыл
|
qizil
|
qizil
|
gyzyl
|
qırmızı, al
|
kızıl, kırmızı (Ar.)
|
qırmızı, qızıl
|
|
| 173
|
green
|
симĕс, ешĕл
|
күөх
|
ногаан (Mong.)
|
(от) кöк, ноған, чазыл
|
jaжыл
|
яшел
|
йәшел
|
жашил, кёк
|
джашил, кёк
|
яшыл, гёк
|
ясыл
|
жасыл
|
жасыл
|
жашыл
|
yashil
|
yeshil
|
ýaşyl
|
yaşıl
|
yeşil
|
yeşil
|
|
| 174
|
yellow
|
сарă
|
араҕас, саһархай
|
сарыг
|
сарығ
|
сары
|
сары
|
һары
|
сары
|
сары
|
сары
|
сары
|
сары
|
сары
|
сары
|
sariq
|
seriq
|
sary
|
sarı
|
sarı
|
sarı
|
|
| 175
|
white
|
шурă
|
үрүҥ, маҕан
|
ак
|
ах
|
ак
|
ак
|
аҡ
|
акъ
|
акъ
|
акъ
|
ак
|
ақ
|
ақ
|
ак
|
oq
|
aq
|
ak
|
ağ
|
ak
|
beyaz, aq
|
|
| 176
|
black
|
хура
|
хара
|
кара
|
хара
|
кара
|
кара
|
ҡара
|
къара
|
къара
|
къара
|
кара
|
қара
|
қара
|
кара
|
qora, siyoh
|
qara,
siyah răng {Pers.}
|
gara
|
qara
|
kara
|
qara, siya
|
|
| 177
|
night
|
каç
|
түүн
|
дүн
|
тӱн, хараа
|
тӱн
|
төн
|
төн
|
кече
|
кече
|
гече
|
туьн
|
түн
|
түн
|
түн
|
tun; kecha (evening)
|
tün,
kechă 'night; yesterday',
kăch 'late, dusk, evening'
|
gije
|
gecə
|
gece, dün (yesterday)
|
gece
|
|
| 178
|
day
(daytime)
|
кун
|
күнүс
|
хүн
|
кӱн
|
кӱн
|
көн
|
көн
|
кюн
|
кюн
|
гюн
|
куьн
|
күн
|
күн
|
күн
|
kun
|
kün
|
gün
|
gün
|
gündüz, gün (day)
|
kün
|
|
| 179
|
year
|
çул
|
сыл, дьыл
|
чыл
|
чыл
|
jыл
|
ел
|
йыл
|
жыл
|
джыл
|
йыл
|
йыл
|
жыл
|
жыл
|
жыл
|
yil
|
yil
|
ýyl
|
il
|
yıl
|
yıl, sene
|
|
| 180
|
warm
(as in weather)
|
ăшă
|
сылаас
|
чылыг
|
чылығ
|
jылу
|
җылы
|
йылы
|
жылы
|
джылы
|
йылы
|
йылы
|
жыллы
|
жылы
|
жылуу
|
iliq
|
illiq,
ilman
|
ýyly
|
ılıq
|
ılık
|
issi
|
|
| 181
|
cold
(as in weather)
|
сивĕ
|
мүлүүн; тымныы
|
соок
|
соох
|
соок
|
салкын, суык
|
һыуыҡ
|
сууукъ
|
сууукъ
|
сувукъ
|
сувык, салкын
|
суўық
|
суық, салқын
|
суук
|
sovuq
|
sogh, soghuq
|
sowuk
|
soyuq
|
soğuk
|
suvuq
|
|
| 182
|
full
|
тулли
|
толору
|
долу
|
толдыра
|
толо
|
тулы
|
тулы
|
толу
|
толу
|
толу
|
толы
|
толы
|
толы
|
толук, ток (of stomach)
|
toʻq, toʻla
|
toluq
|
doly; dok (satisfied)
|
dolu
|
dolu; tok (satisfied)
|
tolu
|
|
| 183
|
new
|
çĕнĕ
|
саҥа
|
чаа
|
наа
|
jaны
|
яңа
|
яңы
|
жангы
|
джангы
|
янгы
|
янъы
|
жаңа
|
жаңа
|
жаңы
|
yangi
|
yengi
|
täze (Pers.)
|
yeni, təzə
|
yeni
|
yañı
|
|
| 184
|
old
|
кивĕ; ватă (person)
|
эргэ; кырдьаҕас (person)
|
эрги; кырган (person)
|
иргi; кирі (person)
|
эски; карган (person)
|
иске, карт (person)
|
иҫке, ҡарт (person)
|
эски, къарт (person)
|
эски, къарт (person)
|
эсги
|
эски
|
ески, көне
|
ескi; қарт, кәрі (person)
|
эски; кары (people)
|
eski; qari
|
qeri(maq) (of people) '(to become) old' (qering! 'please grow old'),
kona {Pers.} (of things),
ăski 'ramshackle, vicious'
|
köne (things) , garry (people)
|
köhnə, əski; (people) yaşlı, qoca
|
eski, yaşlı (aged) , kart
|
eski, qart
|
|
| 185
|
good
|
лайăх
|
үчүгэй, үтүө
|
эки
|
чахсы
|
jaкшы
|
яхшы
|
яҡшы
|
ахшы, иги
|
ашхы, иги
|
яхшы
|
яхшы, ийги
|
жақсы
|
жақсы, игі
|
жакшы
|
yaxshi
|
yakhshi, yaramliq, izgü (literary word)
|
ýagşy, gowy
|
yaxşı
|
iyi, yakış- (to suit) , yakışık (suiting, good)
|
yahşı, eyi
|
|
| 186
|
bad
|
япăх, начар
|
куһаҕан, дьаабы
|
бaк, багай
|
хомай, чабал
|
jaман, комой
|
начар
|
насар, яман
|
аман, осал
|
аман, осал
|
яман
|
яман
|
жаман
|
нашар, жаман
|
жаман, начар
|
yomon
|
yaman, yaramsiz, nachar, osal
|
(er)bet; pis; ýaman (badly)
|
pis, yaman
|
kötü, yaman
|
yaramay, yaman
|
|
| 187
|
rotten
(as, a log)
|
çĕрĕк
|
сытыйбыт
|
ирик, чыдыг
|
чызығ, чызаан (fruit) ; iрiк (wood)
|
чирик, калган
|
черек
|
серек
|
чириген, чирик
|
чириген, чирик
|
чирик
|
ширик
|
ширик
|
шiрiк
|
чирик
|
chirik
|
chirik,
chirigăn
|
çüýrük
|
çürük
|
çürük
|
çürük
|
|
| 188
|
dirty
|
пыльчăклă, варланчăк, хура
|
кирдээх, бадараан
|
хирлиг, боктуг
|
кiрлiг, пуртах
|
кирлӱ
|
пычрак, керле
|
бысраҡ
|
кир
|
кир, кирли
|
кир, нас
|
кирли, нас
|
кирли
|
кiр, батпақты,
|
кир
|
kir
|
kir,
măynăt {?Arab.},
paskina
|
kirli, hapa
|
çirkli, kirli
|
kirli
|
kirli
|
|
| 189
|
straight
|
тӳрĕ
|
көнө
|
дорт, хөнү
|
кöнi
|
тӱс, чике
|
туры
|
тура
|
туура, тюз
|
туура, тюз
|
тувра, тюз
|
тувра, туьз
|
туўры, дүзиў
|
түзу
|
түз
|
toʻgʻri; tik (adv.)
|
udul—to judge from its intervocalic /d/ not within a suffix, from which language?,
tüz
|
göni; dogry
|
düz
|
düz, doğru
|
tüz
|
|
| 190
|
round
|
çаврака
|
төгүрүк
|
төгерик, тырыкы
|
тоғылах, тегiлек, терпек
|
болчок, тегерик
|
түгәрәк, йомры
|
йоморо, түңәрәк
|
тёгерек
|
тёгерек
|
дёгерек
|
тымалак, тоьгерек
|
думалақ, жумыры
|
домалақ, дөңгелек, жұмыр
|
тегерек, тоголок, жумуру
|
dumaloq; yumaloq (sphere)
|
domlaq,
yumilaq
|
togalak, öwre
|
yumru
|
yuvarlak; top, tekerlek (wheel)
|
tögerek
|
|
| 191
|
sharp
(as a knife)
|
çивĕч, вичкĕн
|
сытыы
|
чидиг, өткүр
|
чiтiг
|
курч
|
үткен
|
үткер
|
жютю
|
джити
|
итти
|
оьткир
|
өткир
|
өткiр
|
курч, өткүр
|
oʻtkir
|
kăskin,
ötkür,
ittik
|
ýiti; ötgür
|
iti
|
keskin, sivri
|
keskin
|
يِتِكْ (yitig)
|
| 192
|
dull
(as a knife)
|
мăка
|
сыппах
|
дөгей, шапты; мугур
|
омас
|
моко
|
үтмәс
|
үтмәҫ
|
гумух, гумадах
|
дуппукъ
|
томакъ
|
оьтпес, топал
|
өтпес
|
өтпеc, өтпес, дөкір
|
мокок, өтпөгөн
|
oʻtmas
|
ötmăs, qashang
|
kütek
|
küt
|
kör (Pers.)
|
toqal
|
|
| 193
|
smooth
|
яка, такăр, тӳрĕ
|
дэхси
|
дески, тас
|
тӱс
|
килен, тӱс,tegis
|
шома; тигес
|
шыма
|
сыйдам
|
сыйдам
|
тегиш
|
тегис
|
тегис
|
тегiс
|
тегиз, текши, жылма
|
tekis, silliq
|
tăkshi {?Mong.},
siliq
|
tekiz
|
hamar, düz
|
düz
|
tegiz
|
يابْرٖى (yaprï̄), اَلَنْكْ (alaŋ)
|
| 194
|
wet
|
йĕпе, нӳрĕ, исленчĕк
|
инчэҕэй, уулаах, сииктээх
|
өл, шык, мөөн, шал
|
öл
|
ӱлӱш, чыкту,dimluu,дымлуу
|
юеш, дымлы
|
дымлы
|
жибиген
|
джибиген, мылы
|
сув, дым
|
сув, сувланган
|
ылғал
|
ылғал, дымқыл (moist)
|
ным, нымдуу
|
hoʻl, nam
|
höl,
năm
|
çygly; öl (damp, wet)
|
nəm, yaş, islaq
|
ıslak, yaş
|
dım
|
اُولْ (ȫl)
|
| 195
|
dry
(adjective)
|
типĕ, хăрăк
|
кураанах
|
кургаг
|
хуруғ
|
кургак
|
коры
|
ҡоро
|
къургъакъ
|
къургъакъ
|
къургъакъ, къуру
|
кургак, куры
|
қурғақ
|
құрғақ
|
кургак
|
quruq, qurgʻoq
|
quruq, qurghaq
|
qury
|
quru
|
kuru
|
quru
|
قُرُغْ (quruɣ)
|
| 196
|
right
(correct)
|
тĕрĕс
|
сөп, сөптөөх, таба
|
шын, ылаптыг
|
сын, орта
|
чын,toroo,туроо,тороо
|
дөрес, туры
|
дөрөҫ
|
тюз
|
тюз
|
дурус
|
дурыс
|
дурыс, туўры
|
дұрыс, тура
|
туура
|
toʻgʻri
|
toghra, durus
|
dogry
|
düzgün, doğru
|
doğru
|
doğru
|
جٖىنْ (čï̄n)
|
| 197
|
near
|
çывăх
|
чугас
|
чоок
|
чағын
|
jуук,jaqïn,јакын
|
якын
|
яҡын
|
жууукъ
|
джууукъ
|
ювукъ
|
ювык
|
жақын
|
жақын, жуық
|
жакын
|
yaqin
|
yeqin
|
ýakyn
|
yaxın
|
yakın
|
yaqın
|
يَقِنْ (yaqïn), يَغُوقْ (yaɣūq)
|
| 198
|
far
|
инçе
|
ыраах
|
ырак
|
ырах
|
узак, ыраак
|
ерак
|
алыҫ, йыраҡ
|
узакъ
|
узакъ
|
узакъ, йыракъ
|
узак, алыс
|
узақ, алыс
|
алыс, жырақ
|
алыс, ыраак
|
uzoq, olis (distant)
|
yiraq, uzaq
|
uzak, alyş
|
uzaq
|
uzak, ırak
|
uzaq
|
يِراقْ (yïrāq)
|
| 199
|
right
(side)
|
сылтăм
|
уҥа
|
оң
|
оң
|
он’
|
уң
|
уң
|
онг
|
онг
|
онг
|
онъ
|
оң
|
оң
|
оң
|
oʻng
|
ong
|
sag
|
sağ
|
sağ
|
oñ, sağ
|
اُنْكْ (oŋ)
|
| 200
|
left
(side)
|
сулахай
|
хаҥас
|
солагай
|
сол
|
сол
|
сул
|
һул
|
сол
|
сол
|
сол
|
сол
|
сол, шеп
|
сол
|
сол
|
chap
|
sol
|
çep
|
sol
|
sol
|
sol
|
سُولْ (sōl)
|
| 201
|
at
|
-ра/-ре, -та/-те
|
-га/-ҕа
|
-да, -де, -та, -те
|
-да, -де, -та, -те
|
-де, -те
|
-да/-дә, өстендә
|
|
-да/-де, юсюнде
|
-да/-де, юсюнде
|
-да/-де, уьстюнде
|
-да/-де/-та/-те, уьстинде
|
-да/-де/-та/-те, үстинде
|
-да/-де, астында
|
-да, -до, -де, -дө
|
-da
|
+da, +dă,
+ta, +tă
|
[[]]
|
-da/-də
|
-da/-de, -ta/-te
|
-da/de, -ta/te
|
دا (-dē, -dā)
|
| 202
|
in
|
-ра/-ре, -та/-те
|
иһигэр
|
-да, -де, -та, -те, иштинде
|
-да, -де, -та, -те
|
-де, -те
|
-да/-дә, эчендә
|
-да
|
-да/-де, ичинде
|
-да/-де, ичинде
|
-да/-де, ичинде
|
-да/-де/-та/-те, ишинде
|
-да/-де/-та/-те, ишинде
|
-да/-де, iшiнде
|
ичинде, -да, -до, -де, -дө
|
-da
|
ichide,
ichre(literary word),
+da, +dă,
+ta, +tă
|
[[]]
|
-da/-də
|
içinde, -da/-de, -ta/-te
|
-da/-de, -ta/-te
|
اِجِنْدا (ičindē), اجْرا (ičrē), دا (-dē, -dā)
|
| 203
|
with
(accompanying)
|
-па/-пе
|
кытары, кытта
|
-биле, -биле кады/катай
|
[[]]
|
-ту, -ду,meŷen
|
белəн
|
-менән
|
бла
|
бла
|
булан
|
ман, мен
|
менен, бенен, пенен
|
-мен, -менен
|
менен
|
bilan
|
bilăn
|
bilen
|
ilə, -la/-lə
|
ile, -la/-le
|
-nen, ile
|
بِرْلا (birlē)
|
| 204
|
and
|
тата, та, те, -па/-пе
|
уонна
|
биле, болгаш, база
|
даа, таа
|
jaña
|
да/дә, һәм
|
һәм
|
эм, да
|
эм, да
|
ва, -да/де
|
эм, -да/-де/-та/-те
|
және, ҳәм, -да/-де/-та/-те
|
және, һәм
|
жана
|
va
|
vă {Pers. & Arab.},
hăm,
yănă
|
we
|
və, da/də
|
ile, ve (Ar.)
|
ve
|
تَقٖى (taqï̄), يَما (yemē)
|
| 205
|
if
|
-сан/-сен, енчен, эхер
|
буоллаҕына, өскө
|
-за/-са, -зе/-се, болза, бир эвес (conj.)
|
[[]]
|
-ca/-ce
|
-са/-сә, әгәр
|
әгәр
|
-са/-се, эсе
|
-са/-се, эсе
|
эгер
|
эгер
|
егер
|
-са/-се, егер
|
-са/-се/-со/-сө
эгер (Persian)
|
agar
|
-sa(+), -să(+),
ăgăr {Pers.}
|
eger
|
əgər
|
-sa/-se, ise
|
eger
|
اَرْسا (ersē), سا (-sē, -sā), اَبَنْكْ (apaŋ)
|
| 206
|
because
|
мĕншĕн тесен
|
ол иһин
|
чүге дээрге, ооңужун
|
[[]]
|
öçün
|
чөнки
|
сөнки
|
ючюн, нек десенг
|
ючюн, нек десенг
|
неге тюгюл
|
неге десенъ
|
себеби
|
өйткенi
|
анткени
|
chunki
|
-ghachqa, -găchkă,
-qachqa, -kăchkă (these having a nuance similar to 'since', by which is meant its use like 'given that'), chünki {Pers.}
|
çünki
|
çünki
|
yüzünden, dolayı, ötürü, için, çünkü (Pers.)
|
çünki
|
اُجُنْ (üčün)
|
| 207
|
name
|
ят
|
аат
|
ат
|
ат
|
ат
|
исем, ат
|
исем
|
ат
|
ат
|
ат
|
ат
|
ат, исим
|
ат, есiм
|
ат
ысым (Arabic)
|
ism, nom, ot
|
at, isim {Arab.}, nam(Persian)
|
at
|
ad
|
ad
|
ad, isim
|
ااتْ (āt)
|
| 208
|
house
|
ҫурт
|
дьиэ
|
өг
|
иб ,іб
|
ӱй
|
өй
|
өй, йорт
|
юй, журт
|
юй
|
юй
|
уьй
|
u'y, үй
|
үй
|
үй
|
uy
|
öy
|
öý
|
əv, ev
|
ev
|
|
|
| 209
|
wall
|
|
эркин, истиэнэ
|
|
|
кабырга
|
|
диуар
|
къабыргъа
|
къабыргъа
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
қабырға
|
|
|
tam
|
|
|
dam
|
|
|
| 210
|
deer
|
|
таба
|
булан
|
пулан, киик
|
бугу, булан, кийик
|
киек, болан
|
болан
|
буу
|
буу
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
бұғы
|
бугу
|
|
bugha
|
|
|
|
|
|
| 211
|
mouse
|
|
кутуйах
|
шышкан
|
чычхан, сысхан
|
чычкан
|
тычкан
|
сысҡан
|
чычхан
|
чычхан
|
чычкъан
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
тышқан
|
чычкан
|
sichqon
|
chachqan
|
syçan
|
sıçan
|
sıçan
|
sıçan
|
|
| 212
|
rabbit
|
|
куобах
|
кодан
|
хозан
|
койон, коён
|
куян
|
ҡуян
|
къоян
|
къоян
|
къоян
|
коян
|
qoyan
|
қоян
|
коён
|
qoyan
|
toshqan
|
koyan
|
qoyan
|
koyan
|
qoyan
|
|
| 213
|
eagle
|
|
хотой
|
|
|
бӱркӱт ,мӱркӱт
|
бөркет
|
бөркөт, көсөгән, баһадир, ҡыйыу, таҙғара, ҡарағош, сәмреғош
|
къуш
|
къуш
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
бүркіт
|
бүркүт
|
|
bürküt
|
|
|
|
|
|
| 214
|
spider
|
|
ооҕуй
|
ээремчигей (literature)
|
ірімӌік
|
јӧргӧмӧш, джергемеш
|
үрмәкчә
|
үрмәксе
|
губу
|
гыбы
|
мыя
|
оьрмекшен, эрмекшен
|
o'rmekshi
|
өрмекші
|
жөргөмүш
|
o'rgi'mchik
|
ömüchük
|
möý ,örümjek (literature)
|
hörümçək
|
örümcek
|
|
|
| 215
|
face
|
ҫавӑр
|
сирэй (сырай), дьүһүн
|
чүс
|
чӱс
|
бет, јӱс
|
бит, йөз
|
йөҙ, бит, сырай
|
бет, жюз
|
бет, джюз
|
юз, бет
|
юз
|
jüz
|
бет,жүз
|
бет, жүз
|
yuz
|
yüz, băt
|
ýüz
|
yüz
|
yüz
|
yüz
|
|
| 216
|
body
|
|
эттик, эт-хаан
|
|
|
тен
|
җисем, гәүдә
|
тән, буй, һын
|
сан, тёммек
|
сан, тёнгек
|
сан
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
дене
|
|
|
tăn, bădăn
|
|
|
|
|
|
| 217
|
navel
|
|
киин
|
хендик, хиндик
|
киндік
|
кендик, киндик
|
кендек
|
кендек
|
киндик
|
киндик
|
киндик
|
[[ ]]
|
kindik
|
кіндік
|
киндик
|
kendik
|
kindik
|
|
|
|
|
|
| 218
|
finger
|
пӳрнӗ
|
тарбах
|
салаа
|
салаа
|
бармак
|
бармак
|
бармаҡ
|
бармакъ
|
бармакъ
|
бармакъ
|
бармак
|
barmaq
|
саусақ
|
бармак
|
barmoq
|
barmaq
|
barmaq
|
barmaq
|
parmak
|
barmaq
|
|
| 219
|
sick
(painful)
|
ырату
|
ыарыы
|
аарыг
|
аарығ
|
ууры, ууру, сыз
|
ауыру
|
ауырыу, ауырыулы, сирле
|
ауругъан
|
ауругъан
|
[[ ]]
|
аурув
|
awi'ru
|
ауру
|
оорулуу, оору
|
og'riq
|
aghriq
|
agry
|
ağrı
|
ağrı
|
|
|
| 220
|
needle
|
|
иннэ
|
ине
|
іңе
|
ийне
|
чәнчәк
|
энә, сәнскәк
|
ийне
|
ийне
|
ине
|
ийне
|
iyne
|
ине
|
ийне
|
igna, sanchqaq
|
yingnă
|
iýne
|
iynə
|
iğne
|
iyne, yine
|
|
| 221
|
clothing
|
|
таҥас
|
|
|
кийим
|
кием
|
кейем
|
кийим, быстыр
|
кийим
|
опуракъ, гийим
|
кийим
|
kiyim
|
киім
|
кийим
|
kiyim
|
kiyim
|
geýim
|
geyim, paltar
|
giysi
|
kiyim
|
|
| 222
|
thunder
|
|
этиң
|
|
|
кӱркӱр
|
күкрәү
|
күкрәү
|
кёк кюкюреу
|
кёк кюкюреу
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
күн күркіреу
|
күн күркүрөгү
|
|
güldürmoma,
hawa güldürlishi
|
|
|
|
|
|
| 223
|
lightning
|
|
чаҕылҕан
|
чаңнык
|
чазын
|
чагылган, јажын
|
яшен
|
йәшен
|
шибиля, элия
|
шыбыла, элия
|
[[ ]]
|
ясын
|
[[]]
|
шағылысу, жасын
|
чагылган
|
|
chaqmaq
|
|
|
|
|
|
| 224
|
above
|
|
үрдүгэр
|
|
чоғар
|
ӱстӱнде, јогор
|
биегрәк
|
бейегерәк, юғарыраҡ
|
башына, ёрге, башында, ёргеде
|
башына, ёрге, башында, ёргеде
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
үстінде
|
үстүндө
жогору
|
|
yuqurida, üstidă, bashta(in the text)
|
|
|
|
|
|
| 225
|
below
|
|
анныгар, аннына
|
|
|
астында, алдында
|
тәбәнәгрәк
|
түбәнгерәк, аҫҡараҡ, түбәнерәк
|
энишге, тюбюне, тюбюнде
|
энишге, тюбюне, тюбюнде
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
астында
|
төмөндө
алдында
астында
|
astinda
|
astida,
töwăndă,
tüwidă
|
üstünde
|
|
|
|
|
| 226
|
to cough
|
|
сөтөллөө
|
|
|
јӧтӧл-
|
йөткерергә
|
йүткереү
|
жётел этерге
|
джётел этерге
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
жөтелу
|
жөтөл-
|
|
yötălmăk
|
|
|
|
|
|
| 227
|
to buy
|
|
ыл, атыылас
|
|
|
сатып алы-
|
сатып алырга
|
һатып алыу
|
сатып алыргъа
|
сатыб алыргъа
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
сатып алу
|
ал-, сатып ал-
|
|
setip almaq
|
|
|
|
|
|
| 228
|
to choose
|
|
тал
|
|
|
таҥ-
|
сайларга
|
һайлау
|
сайларгъа
|
сайларгъа
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
таңдау
|
танда-
|
|
tallash
|
|
|
|
|
|
| 229
|
to grow
|
|
улаат
|
|
ӧзерге
|
ӧс
|
үсәргә
|
үҫеү
|
ёсерге
|
ёсерге
|
ёсмек
|
оьсуьв
|
ösiw
|
өсу
|
өс-
|
o'smoq
|
ösmek, ulghaymaq
|
ösmek
|
ösmek
|
ösmek
|
ösmek
|
|
| 230
|
to open
|
уҫма
|
ас
|
ажар
|
азарға
|
ач-
|
ачарга
|
асыу
|
ачаргъа
|
ачаргъа
|
ачмакъ
|
ашув
|
ashuw
|
ашу
|
ач-
|
ochmoq
|
achmaq
|
açmak
|
açmaq
|
açmak
|
açmaq
|
|
| 231
|
to steal
|
|
уор
|
|
|
уурда-
|
урларга
|
урлау
|
урларгъа
|
урларгъа
|
урларгъа
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
ұрлау
|
уурда-
|
|
oghurlimaq
|
|
|
|
|
|
| 232
|
to dream
|
|
түүлү көр, түһээ
|
|
|
тӱш кӧр-
|
хыялланырга
|
хыяллау, уйға батыу
|
тюш кёрюрге
|
тюш кёрюрге
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
түс көру
|
түш көр-
|
|
chüsh körmăk
|
|
|
|
|
|
| 233
|
to cry
|
|
ытаа
|
|
|
јыла-
|
еларга
|
илау
|
жиляргъа
|
джыларгъа
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
жылау
|
ыйла-
|
|
yighlimaq
|
|
|
|
|
|
| 234
|
to yawn
|
|
дьааһый
|
|
|
|
иснәргә
|
иҫнәү
|
эснерге
|
эснерге
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
есінеу
|
эсте-
|
|
ăsnimăk
|
|
|
|
|
|
| 235
|
to cook
|
|
астаа, буһар
|
|
|
тамак јаш-
|
әзерләргә
|
бешереү, әҙерләү
|
ашарыкъ этерге
|
ашарыкъ этерге
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
тамақ істеу
|
тамак жаса-
|
|
tamaq ătmăk
|
|
|
|
|
|
| 236
|
six
|
улттӑ
|
алта
|
алды
|
алты
|
алты
|
алты
|
алты
|
алты
|
алты
|
алты
|
алты
|
алты
|
алты
|
алты
|
olti
|
altă
|
alty
|
altı
|
altı
|
altı
|
|
| 237
|
seven
|
ҫиччӗ
|
сэттэ
|
чети, чеди
|
читті
|
јети,джети, јэти, джэти
|
җиде
|
ете
|
жети
|
джети
|
ети
|
еди
|
jeti
|
жеті
|
жети
|
yetti
|
yăttă
|
ýedi
|
yeddi
|
yedi
|
|
|
| 238
|
eight
|
саккӑр
|
аҕыс
|
сес
|
сигіс
|
сегис
|
сигез
|
һигеҙ
|
сегиз
|
сегиз
|
сегиз
|
сегиз
|
segiz
|
сегіз
|
сегиз
|
sakkiz
|
săkkiz
|
sekiz
|
sekiz
|
sekiz
|
sekiz
|
|
| 239
|
nine
|
таххӑр
|
тоҕус
|
тос
|
тоғыс
|
тогус
|
тугыз
|
туғыҙ
|
тогъуз
|
тогъуз
|
тогъуз
|
тогыз
|
tog'i'z
|
тоғыз
|
тогуз
|
toqqi'z
|
toqquz
|
dokuz
|
doqquz
|
dokuz
|
doquz
|
|
| 240
|
ten
|
вуннӑ
|
уон
|
он
|
он
|
он
|
ун
|
ун
|
он
|
он
|
он
|
он
|
on
|
он
|
он
|
o'n
|
on
|
on
|
on
|
on
|
on
|
|
| 241
|
spring
|
ҫур
|
саас
|
час
|
часхы
|
јас
|
яз
|
яҙ
|
жаз башы
|
джаз
|
яз, язбаш
|
язлык
|
jaz
|
көктем
|
жаз
|
yoy, bahor
|
bahar, köklăm
|
ýaz
|
yaz
|
bahar
|
yaz
|
|
| 242
|
summer
|
ҫу
|
сайын
|
чай
|
чайғы
|
јай
|
җәй
|
йәй
|
жаз
|
джай
|
яй
|
яз
|
jay
|
жаз
|
жай
|
yaz
|
yaz
|
ýaý
|
yay
|
yaz
|
yay
|
|
| 243
|
fall
|
кӗр
|
күһүн
|
күс
|
кӱскӱ
|
кӱс
|
көз
|
көҙ
|
кюз
|
къач, кюз
|
гюз
|
куьз
|
ku'z
|
күз
|
күз
|
kuz
|
küz
|
güz
|
payız, güz
|
güz
|
küz
|
|
| 244
|
winter
|
хӗл
|
кыһын
|
кыш
|
хысхы
|
кыш
|
кыш
|
ҡыш
|
къыш
|
къыш
|
къыш
|
кыс
|
qıs
|
қыс
|
кыш
|
qish
|
qish
|
gyş
|
qış
|
kış
|
qış
|
|
| 245
|
depart
|
|
бар
|
|
|
кӧдӱ
|
китәргә
|
китеү, йүнәлеү, һуҙылыу, юлланыу, юл алыу, ҡарау, тәрбиәләү
|
кетерге
|
кетерге
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
|
кет-
|
|
atlanmaq (~ for),
yolgha chiqmaq (~ from),
ketip qalmaq (~ from)
|
|
|
|
|
|
| 246
|
which
|
|
ханнык
|
|
|
кайсы, кайзы, нече
|
кайчы
|
нисә, нисәнсе, күпме, ҡайһы, ҡайһыныһы
|
къайсы
|
къайсы
|
къайсы
|
кайсы
|
qaysı
|
қайсы, қай
|
кайсы
|
qaysi
|
qaysi
|
|
|
|
qaysı
|
|
| 247
|
how many
|
|
хас, төһө
|
|
|
кӧп'мӧ
|
күпме, ничә
|
күпме, ни хәтле, ни тиклем, ни ҡәҙәр, ни саҡлы, нисә
|
ненча
|
ненча
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
қанша, неше
|
канча
|
|
qanchă, năchchă
|
|
|
|
|
|
| 248
|
wolf
|
кӑшкӑр
|
бөрө
|
бөрү
|
пӱӱр
|
бӧрӱ
|
бүре
|
буре, ҡашҡар
|
бёрю
|
бёрю
|
бёрю
|
боьри
|
böri
|
қасқыр, бөрі
|
карышкыр
бөрү
|
bo'ri
|
böră
|
börü
|
börü
|
börü
|
börü
|
börü'
|
| 249
|
money
|
укҫа
|
харчы
|
акша
|
ахча
|
акча
|
акча
|
аҡса
|
ахча
|
ачха
|
акъча
|
акша
|
aqsha
|
ақша
|
акча
|
aqcha
|
axcha
|
akça
|
aqça
|
akça
|
aqça
|
|
| 250
|
take
|
улма
|
ыл
|
алаар
|
алырға
|
ал
|
алырга
|
алыу
|
алыргъа
|
алыргъа
|
алмакъ
|
алув
|
alıw
|
алу
|
алуу
|
olmoq
|
almaq
|
almak
|
almaq
|
almak
|
almak
|
|
| 251
|
run
|
|
сүүр
|
|
|
јӱгер
|
йүгерге
|
йүгереү, йүгерешеп йөрөү
|
чабаргъа
|
чабаргъа
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
жүгіру
|
чурка-
жүгүр-
|
|
yügărmăk
|
|
|
|
|
|
| 252
|
bull, cow
|
вӑкӑр
|
ынах, оҕус
|
буга
|
пуға, інек
|
бука, ийнек, инек
|
сыер, үгез, бога, инәк
|
үгеҙ, буға, һыйыр
|
ёгюз, ийнек
|
ёгюз, ийнек
|
ёгюз
|
сыйыр
|
sıyır
|
бұқа, өгіз, сиыр
|
бука, уй
|
ho'kuz
|
buqa,öküz
|
öküz
|
öküz
|
öküz
|
ögüz
|
|
| 253
|
horse
|
|
ат, сылгы
|
аът
|
ат
|
ат, јылкы
|
ат
|
ат, алаш, йылҡы
|
ат
|
ат
|
ат
|
ат
|
at
|
ат, жылқы
|
жылкы
ат
|
at
|
at, yilqa
|
at
|
at
|
at
|
at
|
|
| 254
|
rib
|
|
ойоҕос
|
хавырга
|
хабырға
|
кабырга
|
кабырга
|
ҡабырға, ҡыр, ян
|
иеги
|
иеги
|
[[]]
|
кабырга
|
qabırg'a
|
қабырға
|
кабырга
|
qobirg'a
|
qowurgha
|
gaburga
|
qabırğa
|
kaburga
|
qabırğa
|
|
| 255
|
bear
|
|
эһэ
|
адыг
|
азығ
|
айу
|
аю
|
айыу
|
айыу
|
айю
|
аюв
|
аюв
|
ayıw
|
аю
|
аюу
|
ayiq
|
eyiq
|
aýy
|
ayı
|
ayı
|
|
|
| 256
|
beer
|
|
пиибэ
|
|
|
сыра
|
сыра
|
һыра
|
сыра
|
сыра
|
[[ ]]
|
сыра
|
sıra
|
сыра
|
сыра
|
|
piwa
|
syra
|
|
sıra
|
sıra
|
|
| 257
|
soul, spirit
|
|
дууһа, кут
|
|
|
јан, тын, кӱ'н, кӧҥӱл
|
күңел җан, рух
|
йән, күңел, рух, дәрт, хис, аң, аҡыл, әруах, зат, тын, һулыш
|
жан, тин
|
джан, тин
|
гёнгюл, рух
|
коьнъил
|
köñil
|
жан, рух
|
арбак (Arabic)
жан (Persian)
рух (Arabic)
|
ruh, ko'nil
|
jan, köngül, roh, ărwah
|
köňül
|
gönül
|
gönül
|
köñül
|
|
| 258
|
thanks
|
|
махтал
|
|
|
рахмат, јакшы эле
|
рәхмәт
|
рәхмәт, яҡшы әле, һау бул
|
сау бол
|
сау бол
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
рахмет, рақмет
|
рахмат (Arabic)
|
|
răxmăt, tăshăkkür
|
|
|
|
|
|
| 259
|
hello
|
|
эҕэрдэ, дорообо
|
|
|
су, сэлам
|
исәнмесез, саумы сез
|
һау, һаумы, сәләм, хәйерле көн, нихәл, арыумы, шәпме, һаумыһығыҙ
|
салам
|
салам
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
сәлем, сәлеметсіз бе
|
салам (Arabic)
|
|
salam
|
|
|
|
|
|
| 260
|
bye
|
|
көрсүөххэ дылы
|
|
|
јакшы болзын
|
сау булыгыз
|
һау бул, иҫән-һау, һау булығыҙ
|
сау къал
|
сау къал
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
сау бол, қош бол
|
кош бол
|
|
xăyir xosh
|
|
|
|
|
|
| 261
|
why
|
|
тоҕо
|
|
неге
|
учун, неге
|
өчен
|
өсөн, ниңә, нишләп
|
нек
|
нек
|
неге, ючюн
|
уьсин
|
u'shin
|
неге, неліктен, не үшін
|
эмне үчүн
|
uchun
|
nemă üchün, nemishqa
|
üçün
|
üçün
|
üçün
|
|
|
| 262
|
yes
|
|
ээх
|
|
|
эйе
|
ийә, иә
|
эйе, шулай шул
|
хау, хо
|
хоу, хо
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
иә
|
ооба, ийи
|
ha
|
he'e
|
hawa
|
hə
|
evet, ha
|
|
|
| 263
|
no
|
ҫук
|
суох
|
чок
|
чох
|
јок , ба, бе, эмес
|
юк
|
юҡ, >ма/мә
|
угъай
|
огъай
|
ёкъ
|
йок
|
joq
|
жоқ
|
жок
|
yoq
|
yaq
|
ýok
|
yox
|
yok
|
yoq
|
|
| 264
|
worker
|
ӗҫҫын
|
үлэһит
|
ишши
|
ісӌі
|
ишчи
|
эшче
|
эшсе
|
ишчи
|
ишчи
|
ишчи
|
ишши
|
ishshi
|
жұмысшы, қызметкер, істеуші
|
жумушчу, ишчи
|
ishchi
|
ishchi
|
işçi
|
işçi
|
işçi
|
işçi
|
|
| 265
|
ant
|
ҫӳмӳ
|
кымырдаҕас
|
кымыскаяк
|
хымысха
|
комурска, чымалы
|
кырмыска
|
ҡырмыҫҡа
|
къумурсха, гумулджук
|
джюджю, къумурсха
|
чималы
|
кумырска
|
shımalı
|
құмырсқа
|
кумурска
|
qumursqa
|
chümüle
|
garynja
|
karınca
|
karınca
|
|
|
| 266
|
garlic
|
ыхра
|
чочунаах Rus
|
сармиис
|
самзах
|
сарымсак
|
сарымсак
|
һарымһаҡ
|
сарымсакъ
|
сарысмакъ
|
сарымсакъ
|
сарымсак
|
sarımsaq
|
сарымсақ
|
сарымсак
|
sarimsaq
|
samsaq
|
sarymsak
|
sarımsaq
|
sarmısak, sarımsak
|
sarımsaq
|
|
| 267
|
onion
|
сухан
|
луук
|
согуна
|
соған
|
согон ,согоно
|
суган
|
һуған
|
сохан
|
сохан
|
согъан
|
соган
|
sog'an
|
пияз, жуа
|
пияз (Persian)
|
sog'an
|
piyaz
|
sogan
|
soğan
|
soğan
|
soğan
|
|
| 268
|
pig
|
|
чооску, сибиинньэ Rus, тоҥоодьоох
|
шошка
|
сосха
|
чочко
|
чучка
|
сусҡа
|
тонгуз, чочха
|
тонгуз, чочха
|
донгуз
|
шошка, тонъыз
|
toñg'ız
|
шошқа, доңыз
|
чочко
доңуз (wild boar)
|
cho'chqa
|
choshqa ,chochqa
|
doňuz
|
domuz, donuz
|
domuz
|
domuz
|
|
| 269
|
chicken
|
чӑх
|
чоппууска
|
дагаа
|
таңах
|
така
|
тавык
|
тауыҡ
|
тауукъ
|
тауукъ
|
[[ ]]
|
тавык
|
tawıq
|
тауық
|
тоок
|
tovuq
|
toxu
|
towuk
|
tovuq
|
tavuk
|
tavuq
|
|
| 270
|
bow
|
ҫу
|
саа
|
ча
|
чаӌах
|
јаа
|
йәй
|
йәйә
|
жая
|
джая
|
жая, къазарху
|
як
|
jaq
|
жақ
|
жаа
|
yoy
|
yay
|
ýaý
|
yay
|
yay
|
yay
|
|
| 271
|
health
|
|
|
саг
|
сағ
|
суу, су кадык
|
саулык, сәләмәтлек, исәнлек, тазалык
|
һаулыҡ, сәләмәтлек, иҫәнлек, иҫәнлек-һаулыҡ
|
сау
|
сау
|
сау
|
сав
|
saw
|
денсаулық
|
ден соолук (Persian-Kyrgyz)
|
soq
|
salametlik, tensaqliq
|
sag
|
sağ
|
sağ
|
sağ, saw
|
|
| 272
|
bee
|
пыл хурчӗ
|
тигээйи
|
ары
|
|
аары, арыы, адару
|
бал корт
|
арыу, ары, бал ҡорто
|
бал чибин
|
бал чибин
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
ара
|
аары
|
ari
|
hără
|
ary
|
arı
|
arı
|
arı
|
|
| 273
|
arrow
|
|
ох
|
ок
|
ох
|
јебе, ок
|
ук
|
уҡ
|
садакъ, окъ
|
садакъ, окъ
|
окъ
|
ок
|
oq
|
жебе, оқ
|
жебе, ок
|
oq
|
oq
|
ok
|
ox
|
ok
|
oq
|
|
| 274
|
east
|
|
илин
|
чөөн ,чөөн чүк
|
іскер
|
кӱнчыгыш
|
көн чыгыш
|
көнсығыш, шәреҡ
|
кюнчыгъыш
|
кюнчыгъыш
|
гюнтувуш
|
шыгыс
|
sıg'ısh
|
шығыс,
|
чыгыш
|
sharq
|
shăriq, kün chiqish(Ili dialect first half of 20 century, ref. Uyghur newspapers of USSR)
|
gündogar
|
şərq
|
doğu, şark
|
|
|
| 275
|
west
|
|
арҕаа
|
барыын чүк, барыын
|
кидер
|
кӱнбадыш
|
көнбатыш
|
көнбайыш
|
кюнбатыш
|
кюнбатыш
|
батыш
|
батыш
|
batıs
|
батыс
|
батыш
|
g'arb
|
ghărip, kün petish(Ili dialect first half of 20 century, ref. Uyghur newspapers of USSR)
|
günbatar
|
qərb
|
batı, garp
|
|
|
| 276
|
south
|
|
соҕуруу
|
мурнуу чүк
|
ӱстінзарых
|
тӱштӱк
|
төньяк
|
төньяҡ
|
къыбыла
|
къыбыла
|
къыйбл
|
туьстик
|
tu'stik
|
оңтүстік
|
түштүк
|
janub
|
jenub
|
günorta
|
cənup
|
güney, cenup
|
cenüp
|
|
| 277
|
north
|
|
хоту
|
соңгу чүк ,соңгу
|
ӱстензарых
|
тӱндӱк
|
көньяҡ
|
көньяҡ
|
шимал
|
шимал
|
темиркъазыкъ
|
туьстик
|
tu'stik
|
солтүстік
|
түндүк
|
shimol
|
shimal
|
demirgazyk
|
şimal
|
kuzey
|
|
|
| 278
|
dark, dawn
|
|
хараҥа
|
таң
|
таң
|
караҥу, таҥ
|
караңгы
|
ҡараңғы, таң
|
къарангы, танг жарыкъ
|
къарангы, танг джарыкъ
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
[[ ]]
|
қараңғы
|
караңгы
таң
|
qoron'giliq, qorong'i
|
qarangghuluq, qarangghu, tang săhăr
|
karanlık
|
qaranlıq
|
karanlık
|
|
|
| 279
|
dream
|
тӗлӗк
|
түүл
|
дүш
|
тӱс
|
тӱш
|
төш
|
төш
|
тюш
|
тюш
|
тюш
|
туьс
|
tu's
|
түс
|
түш
|
tush
|
chüsh
|
düýş
|
tüş
|
düş
|
tüş
|
|
| 280
|
god
|
торӑ
|
таҥара, кудай
|
дээр, бурган, кудай
|
худай
|
кудай
|
ходай
|
хоҙай, тәңре
|
тейри
|
тейри
|
худай
|
тенир
|
quday
|
құдай тәңірі жаратқан
|
кудай (Persian)
|
Xudo
|
Xuda, Tăngri
|
hudaý
|
Xoda
|
Tanrı
|
quday
|
|
| 281
|
religion
|
тура'ла'х
|
итэҕэл, дээчэт
|
дээрлиг
|
тигриник
|
дым
|
дингә
|
дингә , |